Reçine matrisli elyaf takviyeli plastiklerde en basit üretim yöntemi, özellikle CTP (Camelyaf Takviyeli Polyester) üretiminde kullanılan el yatırmasıdır. Bu yöntemde genellikle keçe veya dokuma biçimindeki elyaf, hazırlanan bir kalıp üzerine veya içine yerleştirilir ve matrisi oluşturan reçinenin fırça gibi basit el aletleri ile elyafı ıslatması sağlanır. İstenilen kalınlık elde edilene kadar bu işleme devam edilerek çok tabakalı bir malzeme oluşturulur. Reçine içinde kalan hava bir rulo yardımı ile çıkartılır. Serleştrici önceden katılmış reçine çoğunlukla oda sıcaklığında sertleşir. Bazı durumlarda tam sertleşme için ek bir ısıl işlem gerekebilir. El yatırmasında polyester ve epoksi en yaygın olarak kullanılan reçine türleridir. Tutuşma tehlikesini engellemek, ağırlığı arttırmak veya görünüm gibi nedenlerle reçineye değişik dolgu maddeleri katılabilir.
El yatırma işleminin aşamaları şu şekildedir :
1- Kalıp silindikten sonra birinci kalıp ayırıcı olarak vaks sürülür.
2- Sünger ile ikinci ayırıcı polivinil alkol uygulanır.
3- Fırça ile viskozitesi yüksek reçine (jelkot) sürülür.
4- Takviye olarak kullanılacak elyaf hazırlanır.
5- Reçine hazırlanarak katkıları karıştırlır.
6- Jelkot üstüne reçine sürüldükten sonra keçe yerleştirilir ve fırça darbeleri ile reçine keçeye emdirilir.
7- Rulolanarak hava kabarcıkları giderilir.
8- İşlem istenilen kalınlığa kadar devam ettirilir ve sertleşme beklendikten sonra ürün kalıptan çıkarılır.
Kalıp üretiminde balmumu, kil, tahta, metal, kağıt ve plastik gibi değişik malzemeler; kalıptan ayrılmayı sağlamak için ise polivinil alkol, silikon ve madeni yağlar gibi maddeler kullanılır. El yatırma yönteminde araç ve gereç için yapılan yatırım düşüktür ve genellikle az sayıda parça üretimi (model, prototip vs.) için kullanılır. Bu yöntemle elde edilebilecek en yüksek elyaf hacmi (Ve) %30’dur.
Daha yüksek elyaf hacim oranları ise, prepreg (öngörülmüş elyaf) kullanılarak elde edilebilir. Bunlar yarı sertleşmiş reçine içine düzenlenerek gömülmüş liflerdir. İstenilen geometrilerde üst üste yerleştirildikten sonra ısıl ve mekanik etkilerle reçinenin tam sertleşmesi sağlanır. Bant ya da dokuma şeklinde olurlar. Bor elyaf, sadece tek yönlü prepreg olarak üretilir. Dokumaların yatırılması daha kolay olmasına rağmen dayanımları düşüktür. Prepreglerin geliştirilmesi ile 1970′ lerden sonra otomatik yerleştirme makineleri kullanılmaya başlanmıştır. Prepregler uçak ve uzay sanayi gibi malzeme özelliklerinin belirli sınırlar içinde kalmasının çok önemli olduğu durumlarda tercih edilir, ancak maliyetleri oldukça yüksektir.
Prepreglerin başlıca avantajları şunlardır :
- Reçine, elyafa en uygun şekilde seçilmiştir.
- Parça üretilen atölyede değişik reçine ve sertleştiricilerin stoklanmasına gerek yoktur.
- Karmaşık biçimlerin elde edilmesi kolaydır.
- Otomatik makinelerle yerleştirme yapılabilir.
- Mamul özelliklerindeki sapmalar çok azdır.
Gelişmiş kompozitlerde yatırma işleminden sonra reçinenin sertleşmesi için değişik kalıplama yöntemleri (torba kalıplama vb.) uygulanır.
Kaynaklar
- Elyaf Takviyeli Karma Malzemeler Ders Kitabı (Prof.Dr. Ahmet ARAN) (İstanbul,1990)
- www.compositesworld.com
Yorumlar