Plastikler, sanayide ve günlük hayatta çok fazla miktarda kullanılan, maliyetsiz ve kolayca temin edilebilen malzemelerdir. Plastiklerinin bu kadar geniş bir kullanıma sahiptir. Bunun nedeni ise birçok ihtiyacı karşılayabilecek şekilde çok sayıda farklı türe sahip olmasıdır. Plastik malzemelerin yapısı polimer olarak adlandırılan denilen molekül ağırlığına sahip bileşiklerden oluşmaktadır. Polimerler kendi aralarında oluşturdukları kimyasal bağlarla birbirine bağlanmaktadırlar .
Genel Özellikleri
Plastiklerin yoğunlukları metaller ve diğer malzemelerle karşılaştırıldığında oldukça düşük olarak bilinir. Plastik yoğunluk değerleri 0,8g/cm3 ile 2,2g/cm3 arasında değişiklik gösterebilir. Plastiklerin en çok tercih edilen malzemelerden birisi olmasının nedeni düşük ağırlıklarına rağmen mekanik dirençlerinin yüksek olmasıdır. Plastiklerin aynı zamanda çok farklı mekanik özellikleri bulunmaktadır. Metallere göre düşük olan çekme dirençleri ve elastisite modüllerine rağmen, bu özellikleri geniş bir parametrede değişkenlik göstermektedir. Son yıllarda ki gelişmelerle birlikte farklı takviye malzemeleri kullanılarak oluşturulan plastikler bazı metallere göre daha yüksek mekanik özellikler sergileyebilirler. Plastikler işlenebilmeye oldukça elverişli malzemeler olarak bilinir. Metallerle kıyaslandığında daha düşük kuvvetlerle şekil değiştirilebilir. 120°C ile 320°C işlem sıcaklıkları arasında rahatlıkla işlenebilmektedirler. Plastiklerin en önemli özelliklerinden biri de seri üretime ve otomasyon sistemine uygun olmalarıdır. Ayrıca yüzey işlemlerine gerek duymadan üretilebilir olmalarından dolayı oldukça elverişlidir.
Plastiklerin ısı ve elektrik iletkenlik değerleri incelendiğinde bu değerlerin oldukça düşük olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu sebepten dolayı ısı ve elektriği ya çok az bir şekilde iletirler ya da hiç iletmezler. Bu özelliklerinden dolayı yaygın olarak yalıtım malzemesi olarak kullanılmaktadır. Fakat istenildiği durumlarda plastiklere takviye elemanı olarak katılan karbon siyahı kullanılarak elektrik iletkenliği özelliği kazandırılabilir. Plastiklerden bazıları saydam bir görünüme sahip olabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı gözlük camı gibi saydam malzemeler olarak kullanılabilmektedir. Bu malzemeler cama göre daha kolay işlenebilmeleri ve yanı sıra optik ve mekanik yapıları sayesinde tercih sebebi olmuşlardır. Plastikler kimyasallara karşı yüksek direnç gösterirler. Metallere göre farklı olan bağ yapıları sayesinde korozyon dirençleri metallerden daha yüksektirler. Plastiklerin kimyasal dirençlerinin yüksek olması sebebiyle ev aletlerinden otomobil parçalarına gıda sektöründen ambalaj sektörüne kadar birçok alanda tercih sebebidirler. Plastiklerin en önemli özelliklerinden biri de geri dönüşüme uygun olmasıdır. Termoplastikler farklı yöntemler sayesinde yeniden kullanıma uygun hale gelebilmektedirler.
Kaynak: https://www.petekplastik.com/tr/plastik-ambalaj-urunler
Plastiklerin Sınıflandırılması
Plastikler kendi aralarında da ayrılmak üzere toplamda 3 ana dalda ayrılabilmektedirler. Bu üç ana plastik çeşidi şu şekildedir.
Termoplastikler
Oda sıcaklığında katı halde bulunan plastik malzemeler termoplastik malzemelerdir. Yüksek sıcaklıklarda yumuşamaya başlarlar ve eriyik haline gelirler. Eriyen termoplastiklerin şekillendirilmesi çok kolaydır. Isıtıldığında yumuşayarak eriyik hale gelir ve şekil verilebilir bir biçime dönüşürler. İç zincir yapıları incelendiğinde çok kuvvetli olmayan Van der Waals bağları ile birbirine bağlı olan zincirler gözükmektedir. Termoplastiklerin çok rijit bir yapısı yoktur. Bu yüzden ısıtılınca viskoziteleri düşerek, atom zincirleri birbirinden kopar ve akıcılığa neden olur ve soğutulduğunda ise kopan zincirler tekrar katılaşarak malzemenin katı bir hal almasını sağlar. Bu özelliklerinden dolayı termoplastikler defalarca ısıtılıp soğutularak yeniden şekil verilebilir. Fakat ısıtma ve soğutma işlemi çok fazla olursa malzemede renk değişimi gibi hatalara neden olur. Termoplastikler kendi aralarında Amorf ve semi kristal termoplastikler olmak üzere iki kısımda incelenir. Termoplastikler sentetik polimerlerin büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Kendi içinde semikristaller ve amorflar olmak üzere ikiye ayrılırlar. Semikristal olarak bilinen türleri şunlardır;
- PE
- PA
- POM
- PP
Bilinen amorf türleri ise şunlardır;
- PC
- PS
- PVS
Termosetler
Termosetler, termoplastikler gibi ısı verilip bir defa şekil verildikten sonra tekrar ısıtılıp başlangıçtaki hallerine döndürülemezler ve başka bir şekle dönüştürülemezler. Eğer termosetler tekrar ısı verilerek şekil değiştirirse yapıları bozulurlar. Oda sıcaklığında sıvı halde bulunan termosetlerin içyapıları incelendiğinde atom zincirlerinin güçlü olan kovalent bağların oluşturduğu görülmektedir. Bilinen termoset türleri şunlardır;
- EP
- UP
- PF
Elastomerler
Elastomerlerin bağ yapısı termosetlere oldukça benzerdir. Termosetlerin polimerlerinde olduğu gibi uzun çapraz bağlardan oluşan atomik zincir moleküllerinden oluşur. Bağlar arasında kovalent bağ görülmektedir. Düşük gerilmelerde altında bile yüksek elastik deformasyon gösterebilirler ve uzaman yaptıktan sonra tekrar eski şekillerine dönebilirler. Zincirler gerilmeye maruz kaldığında gerilme yönünde açılarak malzemenin elastik deformasyona uğramamasını sağlar, gerilme ortadan kalktığında ise eski durumuna geri gelirler. En önemlileri örnek olarak kauçuk verilebilir. Elastomer türleri ise şunlardır;
- PUR
- SBR
- NBR
Kaynak
Binek Araçlardaki Gergi Rulmanlarında Kullanılan Burç Malzemesinin, Çeşitli Plastik Kompozit Malzemeler Kullanılarak Üretip Mekanik Özelliklerinin İncelenmesi – (Yüksek Lisans Tezi) – Osman YEŞEN
https://www.polinyapi.com.tr/bizden-haberler/plastik-malzemeler-hakkinda-bilgi.html
Yorumlar