Plastik kalıp çelikleri; plastik malzemelerin şekillendirilmesinde kullanılan, diğer takım çeliklerinden farklı olarak korozyon dayanımı, parlatılabilirliği ve desen alma kabiliyeti yüksek olan; krom, mangan, molibden, nikel, vanadyum ve alüminyum gibi alaşım elementleri içeren takım çelikleridir.
Genellikle plastiklerin enjeksiyon, ekstrüzyon, şişirme ve presleme teknikleriyle şekillendirilmesinde kullanılırlar.
Plastik Kalıp Çeliklerinin Özellikleri
Bu çeliklerde genellikle karbon oranı ve diğer alaşım elementleri miktarı diğer takım çeliklerine nazaran daha düşüktür. Kullanılan plastik hammaddenin cinsine göre kalıp çelikleri çeşitli etkilere maruz kalır, bu nedenle de şekillendirilen plastik malzemeye uygun plastik kalıp çeliği seçilmelidir.
Plastik malzemeler genel olarak termoplastik ve termoset olarak ikiye ayrılır.
Termoplastikler sünek malzemedir ve plastik şekil değiştirme özellikleri vardır. Isıtıldığı zaman şekillendirilebilir ve kimyasal özelliğini korur, soğutulduktan sonra da öğütülerek tekrar tekrar hammadde olarak kullanılabilir. Termoplastik malzemelerin bazıları kalıba karşı korozif etki yapar. Bu nedenle bu tür plastiklerin şekillendirilmesinde korozyon dayanımı yüksek olan plastik kalıp çeliği tercih edilmelidir.
Termoset plastikler ise gevrek malzemelerdir ve plastik şekil değiştirme olmaksızın kırılırlar. Bu tür malzemeler ısıtıldığında kimyasal değişiklik gösterir ve tekrar kullanılamazlar. Bu tür plastiklerin şekillendirilmesinde ise meydana gelen sert ve aşındırıcı etki nedeniyle kullanılan çeliğin sertliğinin ve aşınma dayanımının yüksek olması gerekir.
Plastik kalıp çeliklerinden beklenen özellikleri genel olarak sıralamak gerekirse:
- Parlatılabilirlik ve desen alma kabiliyeti
- Korozyon direnci
- Yüksek aşınma direnci ve yüksek mukavemet
- Sertleşebilirlik
- Yüksek tokluk
- Yüksek yüzey sertliği
- Kaynak edilebilirlik
- Boyutsal kararlılık
Plastik kalıp çelikleri genellikle ön sertleştirilmiş olarak kullanılırlar. Normalde takım çeliklerinde teslim sertliği 190-250HB aralığında değişirken, ön sertleştirilmiş çeliklerde ise bu sertlik 400HB’ye kadar çıkabilmektedir. Bunun en önemli nedeni ise ısıl işlemden sonra oluşabilecek boyutsal değişimin önüne geçebilmektir. Ön sertleştirilmiş çelikler işlendikten sonra tekrar ısıl işleme gerek kalmaksızın kullanılabilirler.
Plastik kalıp çeliklerinde korozyon dayanımı yüksek çelikler de istendiği için paslanmak kalıp çelikleri geliştirilmiştir. Yüksek krom (%12 – %18) ihtiva eden bu çelikler hem yüksek korozyon dayanımı hem de yüksek parlatılabilirlik özelliği gösterirler.
Yorumlar