Bazı metal ve alaşımların sertlik ve dayanımı, uygun ısıl işlemler sonrasında son derece küçük ikinci faz parçaçıklarının matris faz içinde uniform şekilde dağıtılması yoluyla arttırılabilir. Yapıda dağılmış haldeki küçük yeni faz parçaçıkları ‘çökelti’ olarak isimlendirildiği için,bu işleme de “çökelme sertleşmesi” adı verilmiştir. Alaşımın dayanımı zamanla geliştiği ve bu süre zarfında alaşım bir anlamda yaşlanmış olduğu için, bu işlem aynı zamanda “yaşlandırma sertleştirmesi” olarak da bilinir. Nasıl insanoğlu yaşlandıkça tecrübe kazanıp olgunlaşırsa malzemede güçlenir ve mukavemetini arttırır. Çökelme sertleşmesi uygulanarak dayanımı arttırılan alaşımlara örnek olarak alüminyum-bakır, bakır-berilyum, bakır-kalay ve magnezyum-alüminyum ile bazı demir esaslı alaşımlar gösterilebilir. Çökelme sertleşmesi ısıl işleminin 3 aşaması vardır:
- Çözeltiye Alma
- Su Verme
- Yaşlandırma
Çökelme sertleşmesinin uygulanabilmesi için,alaşım sistemi iki önemli ön şartı sağlamalıdır. Bunlar;
1. Bir elementin diğer element içinde kayda değer miktarda, yani yüzde birkaç oranında çözünebilmesi,
2. Ana element içindeki çözünen elementin çözünme sınırının,sıcaklığın düşmesi ile birlikte hızla azalmasıdır.
Yaşlandırma ısıl işlemi ile alaşımın sertlik ve mukavemet değerleri artarken; süneklik değerlerinde azalma görülür. Eğer alaşım aşırı yaşlandırılırsa; GP bölgelerinin birleşmesi ve kafes uyumsuzluğunun ortadan kalkması nedeniyle mukavemet ve süneklikte ters etki yaşanır. Aşırı yaşlanma; insanların çok yaşlanıp bunamasına benzetilebilir.
Alüminyum genellikle Geliştirilmeye en elverişli malzeme oldugu için ısıl işlemler genelde alüminyum alaşımları nikel alaşımları ve paslanmaz çelikler üzerinde yapılıyor.
Benim sormak istediğim yaşlandırma ısıl işlemi için neden hep Al-Si diyagramları örnek verilmiş sanki sadece alüminyumlara uygulanabilirmiş gibi bir algı var ortada dökme demirlere , çeliklere yaşlandırma işlemi uygulanabilir mi bu konuda bilgisi olan yazabilirmi.
Yaşlanma işlemi Demir-Sementit denge diyagramında görülürmü ? hangi bölgesinde görülüyorsa ?
Yaşlandırma ısıl işleminin etkisi uzun yıllar sonra kaybolur mu? Yaşlandırma ile ilgili bir garanti süresi veriliyor mu