Fosfor insan vücudunda kalsiyumdan sonra en fazla bulunan elementtir. Atom numarası 15 tir. Bütün DNA yapıları için büyük önem taşımasının yanında bir yönüyle acımasız bir yönüyle eğlenceli bir elementtir.
“Felsefe Taşı” mı?
İlk kez 1669 yılında Hamburg da Hennig Brandt tarafından elde edildi. Buharlaştırılmış ürin kırmızı bir kütle kalana kadar ısıya maruz bırakıldı. Ortaya çıkan fosfor dumanı yoğunyaştırılarak suyun içinde biriktirildi. Ancak brandt buluşunu sır olarak sakladı. Çünkü Felsefe Taşı bulduğunu sanıyordu. Onu altına dönüştürerek çok zengin olacaktı. Ancak tüm kaynakları tükenince bu buluşu Daniel Kraft a satmak zorunda kaldı.böylece fosfor tüm Avrupa ya yayılmış oldu. Rober Boyle u çok etkileyen bu element yatırım aracı oldu. Daha sonra kemiklerde bulunan Kalsiyum Fosfat fark edilince seri olarak üretime başlandı. 1800 lerde kibrite olan talep artınca böyle ve ortağı çok zengin oldu.
Çelikte Kullanımı
Fosfor çelikte impürite olarak adlandırılsa da birçok olumlu etkisi vardır. Ferrit’ e ilave edildiğinde güçlü katı-eriyik kuvvetlendiricisidir. Düşük C çeliklerde 0.17%P ilavesi çekme ve akma dayanımlarında 62 MPa kadar artışa ve derin çekilebilirlik özelliğinin iyileşmesine yardımcı olur. Ayrıca yeniden fosfatlanmış yüksek C çeliklerin soğuk şekillendirmede yaygın olarak kullanılmasını sağlar. İşlenebilirlik ve korozyon mukavemetinin artmasını sağlar.
Silah Olarak “Beyaz Fosfor”
Beyaz fosfor en düşük stabiliteye sahip, uçucu, düşük yoğunluklu ve fosforun en toksik allatropudur. doğada yavaş yavaş Kırmızı Fosfora dönüşür. elbette doğada saf halde yalnızca beyaz değildir, kırmızı fosfor yani safsızlık içerdiğinden dolayı sarıdır. oksijene maruz bırakıldığında karanıkta yeşil neon renginde parlar.
Yüksek yanıcılığı askeri anlamda keşfedilince “Napalm Bombası” yapımında kullanıldı. Ortaya çıkan yanma reaksiyonu büyük yıkımın yanında karakteristik sarımsak kokusu ve beyaz “Fosfor Pentoksit” tozu ile sonuçlanır.
Suda çözünmez ancak Karbon Disülfit ile çözünür.
Duman yoluyla karartıcı olarak kullanımı 2004 yılında Amerika ordusu tarafından keşfedildi. Temas ettiği yerde sonuna kadar yanabilmesi onu önemli bir silah yaptı. Bu yıkıcı keşif dünyanın çeşitli yerlerinde insan hakları örgütlerini harekete geçirse de en bilindik Gazze örneğini kimse engelleyemedi.
2008 yılının sonlarında İsrail’in Gazze’ye saldırırken kullandığı bir silah türü. “Operation Cast Lead” olarak bilinen saldırıda havadan bırakılan beyaz fosfor yanan tentaküller halinde şehrin üzerine yağdı. Yer üstünde olan yapılara zarar verdiği gibi altyapıda da büyük yıkıma sebep oldu.
Çeşit Çeşit “Kırmızı Fosfor”
El Maytabı
Kurtarma çalışmaları sırasında ya da belirli bölgeyi güvenlik çemberine almak amacıyla kullanılır. Kırmızı Fosfor kimyasal bağlayıcılar ile karıştırılarak alevin sürekliliğini sağlamak için de kullanılır.
Duman makineleri
Kırmızı Fosfor ve Magnezyum bir bağlayıcı yardımı ile karıştırılır. Böylece fosfor yandıkça yoğun beyaz duman oluşturur. Mekanda duman filtresi oluşturmak için kullanılır.
İlaçlar
Hem yasal hem yasadışı kullanımı ile methamfetamin eldesi için kullanılır.
Hammadde olarak Susuz amonyak kullanılarak başlayan tepkimede kırmızı fosfor katalizör görevi yapar.
Alev yavaşlatıcı
Özellikle plastik malzemesi üretiminde yüzde 5 ve 10 arasında fosfor eklenir. Böylece elektronik anlamda kullanım kazanmış olur.
Referanslar
- http://www.totalmateria.com/page.aspx?ID=CheckArticle&site=kts&NM=211
- http://www.rsc.org/periodic-table/element/15/phosphorus
- http://www.preservearticles.com/201101022301/uses-of-phosphorus.html
- http://www.forensic-architecture.org/case/white-phosphorus/
- https://www.hrw.org/news/2017/06/14/iraq/syria-danger-us-white-phosphorus
Yorumlar