Şili’deki Astronomik Gözlemevi Tehlikede
Dünyanın en önemli astronomik gözlemevlerinden biri olan Very Large Telescope (VLT), Şili’deki Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) önemli bir parçası olarak, büyük bir tehdit altında. Astronomlar, yalnızca birkaç kilometre uzaklıkta inşa edilmesi planlanan 10 milyar dolarlık devasa yenilenebilir enerji kompleksi nedeniyle ciddi bir ışık kirliliği tehlikesiyle karşı karşıya olduklarını belirtiyorlar.
ESO Genel Müdürü Xavier Barcons, bu projeyle birlikte gözlemevinin çevresindeki gökyüzünün %10 oranında daha parlak hale gelmesini beklediklerini ifade etti. Bu artış, VLT’nin prestijli gözlemevi olma statüsünü kaybetmesine neden olabilir ve teleskopu “ortalama” bir gözlemevi konumuna düşürebilir.
Kritik Gözlemler Tehlikede
Barcons, %10’luk bu artışın beklenenden çok daha büyük bir etki yaratacağına dikkat çekiyor. Artan ışık kirliliği, şu anda görülebilen en sönük galaksilerin %30’unun gözlemlenmesini engelleyebilir. VLT’nin olağanüstü hassasiyeti, ilk doğrudan ötegezegen görüntüsünün elde edilmesi ve kozmik ağ yapısının açığa çıkarılması gibi çığır açan keşiflere olanak sağlamıştı. Ancak gökyüzü daha parlak hale gelirse, bu eşsiz yeteneklerin kaybolması riskiyle karşı karşıya kalabiliriz.
Planlanan enerji kompleksi, ABD’li enerji devi AES tarafından tasarlanan INNA Yenilenebilir Enerji Parkı olarak biliniyor. Şili’nin Atacama Çölü’nde 7,400 dönümlük bir alanı kapsayacak olan bu proje, güneş enerjisi santralleri, rüzgar türbinleri ve hidrojen üretim tesisleri içerecek. ESO’nun hesaplamalarına göre, bu park, 20.000 nüfuslu bir şehrin gece gökyüzüne yansıttığı kadar ışık yayabilir. Bu durum, ESO’nun 840 milyon dolarlık teleskobunu tehdit ederken, aynı zamanda ESO’nun 1,5 milyar dolarlık yeni teleskobu olan Extremely Large Telescope‘u da olumsuz etkileyebilir.
Her iki teleskop da Atacama’nın en karanlık bölgelerinde, gezegenin en iyi gözlem koşullarından faydalanmak amacıyla özenle konumlandırılmıştı. ESO ve 16 üye ülke, bu alanın ideal gözlem koşullarını sağlamak için kapsamlı bir küresel araştırma gerçekleştirmişti.
Barcons, ESO’nun enerji tesisine karşı olmadığını, ancak tesisin bu kadar yakın inşa edilmesinin sorun teşkil edeceğini vurguladı. Eğer enerji kompleksi gözlemevinden en az 50 kilometre uzaklıkta inşa edilirse, bu sorun ortadan kalkabilir.
Uydu Sorunu
Öte yandan, yenilenebilir enerji projesinin henüz erken aşamada olduğu ve onay beklediği belirtiliyor. Son yıllarda, VLT gibi diğer yer tabanlı gözlemevleri de ışık kirliliği nedeniyle alarm veriyor. Işık kirliliği sadece gözlemevlerine yakın alanların aydınlatılmasından kaynaklanmıyor; yörüngedeki artan uydu yoğunluğu da büyük bir sorun oluşturuyor. Özellikle SpaceX’in Starlink uydularının parlaklığı nedeniyle gözlemleri etkilediği ifade edilmişti. Yörüngede hızla artan Starlink ve benzeri uydu takımyıldızları, bu konuda daha büyük bir sorun haline dönüşüyor.