Roket Fırlatmalarında Su Püskürtme Sistemi
Dünya üzerindeki en etkileyici olaylardan biri olan roket fırlatmaları, izleyenleri kendine hayran bırakır. Yer sarsılır, gökyüzü aydınlanır ve motorların sesi kilometrelerce öteye ulaşır. Ancak bu muazzam gösterinin arkasında, fırlatma rampasına devasa miktarda su püskürtülmesi gibi önemli bir ayrıntı bulunuyor. Bu su, yangın söndürme ya da sadece soğutma amaçlı değil; asıl amacı, ses bastırmaktır.
NASA’nın fırlatma rampasına bu kadar su boşaltmasının temel nedeni, roket motorlarının fırlatma sırasında ürettiği yoğun ses enerjisini azaltmaktır. Space Launch System (SLS) veya tarihi Saturn V gibi roketler, o kadar güçlü ses dalgaları üretir ki, bu dalgalar rampadan yansıyarak roketin kendisine geri dönebilir ve araca ciddi zarar verebilir. İşte bu nedenle, NASA özel bir Ses Bastırma Sistemi (Sound Suppression System) kullanmaktadır.
Bu sistem, yalnızca birkaç saniye içinde yaklaşık 1,7 milyon litre suyu püskürtebilir ve büyük fırlatmalar için toplamda 7,5 milyon litreye kadar ulaşabilir. Su, ses dalgalarını emerek ve dağıtarak roketi ve taşıdığı hassas ekipmanları korur. İşleyişi ise oldukça basittir:
- Su, fırlatma rampasının yakınındaki dev tanklarda depolanır.
- Fırlatmadan yaklaşık 20 saniye önce, yüksek basınçlı vanalar açılır ve su borular aracılığıyla hızla akmaya başlar.
- Su, büyük “yağmurlama başlıkları” aracılığıyla rampanın altına ve alev hendeğine yönlendirilir.
- Roket motorları ateşlenmeden hemen önce, rampa suyla dolup taşar ve yoğun bir buhar tabakası oluşur.
- Motorlar ateşlendiğinde, su anında buhara dönüşerek ses ve ısı enerjisinin büyük bir kısmını emer.
Bu sistem, ses düzeyini 30 desibelden fazla azaltma kapasitesine sahiptir. Ancak yangını söndürmek, bu sistemin nihai hedefi değildir. Su, rampayı soğutarak ve artan ısıya karşı yapıyı koruyarak da işlev görür. Fakat asıl amaç, roket motorlarının ürettiği aşırı ısıyı kontrol altında tutmaktır; çünkü bu ısı, suyun büyük bir kısmının anında buhara dönüşmesine neden olur. Kalan su ise rampanın metal yapılarını çatlamaktan veya eğilmekten korur.
NASA bu sistemi ilk kez Uzay Mekiği döneminde geliştirmiştir. O zamanlarda, motorlardan çıkan ses dalgalarının roketin taşıdığı hassas cihazlara ve yapıya zarar verebileceği anlaşılmıştı. Günümüzde daha büyük ve güçlü roketlerle (örneğin SLS) kullanılan su miktarı artmış olsa da fiziksel prensip değişmemiştir: Ses, tahrip edici bir güçtür ve bunu bastırmanın en etkili yöntemlerinden biri sudur.
Kaynaklar: USA Today, Interesting Engineering
Uzay meraklıları için daha fazlası:
