ODTÜ’lü Türk Bilim İnsanlarından Derin Deniz Araştırması
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) bünyesindeki Türk bilim insanlarının, uluslararası araştırmacılarla işbirliği yaparak yürütülecek olan “DeepTrace” projesi, Karadeniz ile Atlantik ve Pasifik okyanuslarının derinliklerinde deniz yaşamını incelemeyi hedefliyor. Projenin elde ettiği veriler, Jüpiter’deki okyanusların verileriyle karşılaştırılacak.
Projeye Avrupa Birliği’nden 2,4 milyon Euro destek sağlandı! ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Mustafa Yücel’in liderliğindeki beş kişilik ekip, Avrupa Araştırma Konseyi (ERC) Konsolidatör Hibesi kapsamında 2,4 milyon Euro bütçe ile desteklenen “DeepTrace” projesi çerçevesinde, 2 bin 500 metre derinlikte, ışığın ulaşmadığı alanlarda deniz yaşamını inceleyecek. Projenin 2028 yılında tamamlanması planlanıyor.
Bu araştırmanın ilk aşaması olarak, bu hafta Pasifik Okyanusu’nda çalışmalar başlayacak. 36 gün sürecek derin deniz dalışları sırasında, 5’i ODTÜ’den olmak üzere toplam 20 kişilik bir ekip, Pasifik Okyanusu’nun doğusunda, 2 bin 400 ila 2 bin 600 metre derinliğinde, hidrotermal bacaların bulunduğu ve yeni okyanus tabanının oluştuğu bir bölgede çalışmalar gerçekleştirecek. Araştırmalar, “Atlantis” adlı araştırma gemisi ve “Alvin” denizaltısı ile yapılacak. Alvin, daha önce Titanik enkazını bulan denizaltı olarak biliniyor.
Yerli Sensörler ile Yeni Bir Laboratuvar Kuruldu Proje kapsamında, ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nde okyanus tabanından elde edilen örneklerin incelenmesi için alanında ilk olma özelliğine sahip bir laboratuvar kuruldu. Bu laboratuvar, bilim insanları tarafından gerçekleştirilecek deneylerde kullanılmak üzere yerli sensörler geliştirilmesine olanak tanıyor.
Deniz Derinliklerindeki Püskürtüler Uzay ile Karşılaştırılacak Jüpiter ve Satürn’ün buzla kaplı uydularının altında sıvı okyanusların ve muhtemel hidrotermal bacaların bulunduğu biliniyor. NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA), bu uydulardaki püskürtüler üzerine araştırmalar yürütüyor. DeepTrace projesindeki veriler ile bu çalışmalar birleştirilecek.
Proje Kapsamında Araştırılacak Konular Prof. Dr. Mustafa Yücel, yapılacak çalışmalar hakkında şunları ifade etti: “2030’larda bu görevler, Jüpiter sisteminden, özellikle Europa uydusundan yeni veriler gönderecek. Bu veriler, oradaki okyanusun içeriği ve kompozisyonu hakkında bilgi sağlayacak. Bu püskürtüler, o buzlu dünyanın derinliklerinden geliyor. Dolayısıyla, püskürtülerin içeriğinde stabil olarak ölçülebilecek tek form molekül ya da küçük bileşiklerden ziyade nano parçacıklar bulunabilir. Hipotezimize göre, orijinal formlarını koruyarak yukarı uzaya kadar gelen püskürtülerin, nerede oluştuğu, oluştuğu okyanus tabanının habitatı ve hidrotermal bacaların kompozisyonu hakkında bilgi verebilir. Ancak bunu anlayabilmemiz için önce kendi okyanuslarımızda hidrotermal bacaları benzer şekilde incelememiz gerekiyor. Öncelikli hedefimiz, okyanuslardaki hidrotermal bacaların pH’ı, sıcaklığı ve temel parametrelere göre nano parçacık kompozisyonlarının nasıl değiştiğini belirlemek. Bu veriler, uzay görevleri kapsamında toplanacak verilerle doğrudan karşılaştırılabilir nitelikte olacak. Bu seferin sonunda bunu bulmayı, en azından bunun ilk temelini atmayı umuyorum.”
Alvin Denizaltısıyla Dalışlar Gerçekleştirilecek ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü doktora sonrası araştırmacısı Dr. Suna Tüzün, Alvin denizaltısıyla dalışlar gerçekleştirerek hidrotermal bacalardaki çıkışlardan su ve yerinde kimyasal örneklemeler yapacaklarını belirtti. Dış ortamdan izole edilmiş, kameralar, sensörler ve navigasyon sistemleriyle donatılmış bir araştırma kapsülü olan denizaltıyla yapacakları her bir dalışın 6 ila 8 saat süreceğini kaydeden Tüzün, denizaltında aynı anda iki bilim insanının bulunacağını ve örneklemeler dışında yerinde sensör ölçümleri yapacaklarını anlattı.
