NASA’nın Artemis Programı ve Ay’a İnsanlı Görevler
NASA, Artemis programı çerçevesinde 2030 yılına kadar Ay’a insanlı görevler düzenlemeyi planlıyor. Bu görevler, Apollo döneminden bu yana gerçekleştirilecek ilk insanlı Ay misyonu olma özelliği taşıyor. Artemis ile Ay’ın Güney Kutbu-Aitken Havzası’nda kalıcı yaşam alanları ile altyapı inşası hedefleniyor.
Ay’ın Zorlu Ortamı ve Problemler
Ancak bu büyük hedef, Ay’ın eşsiz ve zorlu koşullarıyla başa çıkmayı gerektiriyor. Ay tozu büyük bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Bu zorluklar arasında aşırı sıcaklık dalgalanmaları, 14 günlük gündüz-gece döngüsü ve havasız ortamın yanı sıra Ay regolitinin (diğer adıyla Ay tozu) getirdiği zorluklar dikkat çekiyor. Ay regoliti, keskin ve pürüzlü yapısının yanı sıra elektrostatik yüklenmiş olduğu için her yüzeye yapışabiliyor. Bu toz, astronot sağlığı, ekipman ve makineler üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratmaktadır.
Ay Tozunun Tehlikeleri
NASA, bu sorunu çözmek amacıyla çeşitli teknolojiler geliştirmekte ve çözümlerini Blue Origin’in New Shepard roketi ile gerçekleştirilecek test uçuşlarında denemeyi planlıyor. Ay regolitinin en büyük sorunlarından biri, uzay araçlarının itki sistemleri tarafından etrafa saçılmasıdır. Atmosferin olmaması ve düşük yerçekimi (Dünya’nın %16,5’i) nedeniyle bu toz, uzun süre havada asılı kalabiliyor. Milyarlarca yıl süren meteor çarpmalarının etkisiyle oluşan pürüzlü yapısı, yüzeylere zarar veriyor ve aşındırıyor.
Bu durum, uzay giysilerinden insan derisine, gözlerine ve akciğerlerine kadar geniş bir yelpazede tehlike oluşturmaktadır. Ayrıca, Ay tozu güneş panellerini kaplayarak enerji üretimini azaltmakta, termal radyatörleri kaplayarak ekipmanların aşırı ısınmasına neden olmakta ve kameralar ile vizörler gibi hassas yüzeyleri kaplayarak görüşü zorlaştırmaktadır.
Geliştirilen Çözümler
Çözümler geliştiriliyor başlığı altında, NASA’nın Uzay Teknolojisi Misyon Direktörlüğü’ne bağlı Game Changing Development programı, Ay tozuyla mücadele için yeni teknolojiler üzerinde çalışmaktadır. “Yörünge Altı Roket ile Ay Yerçekimi Simülasyonu” uçuş testi, simüle edilmiş bir Ay yerçekimi ortamında regolit mekaniği ve Ay tozu taşınımı üzerinde detaylı çalışmalar yapacak. Bu deney kapsamında, çeşitli geliştirilmiş sistemler de test edilecektir.
- ClothBot adlı kompakt robot, Ay regolitinin basınçlı bir ortamda nasıl davrandığını simüle edecek. Astronotların uzay giysilerini çıkarırken yaptığı hareketleri taklit eden bu robot, gerçek zamanlı toz akışı görüntüleri ve partikül ölçümleri sağlayacak.
- Elektrostatik Toz Fırlatma (EDL) adlı cihaz, Ay tozunun elektrostatik yüklenme sonucu nasıl havalandığını araştıracak. Toz örnekleri, ultraviyole ışıkla aydınlatılarak yüklenmesi sağlanacak ve lazerle gözlemlenecek.
- Son olarak, NASA, Texas A&M ve T-STAR tarafından geliştirilen Hermes Lunar-G, daha önce Uluslararası Uzay İstasyonu’nda kullanılan Hermes donanımını kullanarak Ay regolit simülantlarını inceleyecek. Ay yerçekimi koşullarında tozun davranışı, yüksek hızlı kameralar ve sensörlerle analiz edilecektir.
Bu projelerden elde edilen veriler, Ay ve Mars görevlerinde bu zararlı reglitle daha etkili bir şekilde mücadele edilmesini sağlayacaktır.
