Marmara Denizi’nde Müsilaj Sorunu Yeniden Gündemde
2021 yılında Marmara Denizi’nde ciddi boyutlara ulaşan ve deniz ekosistemine büyük zarar veren müsilaj, uzun bir aranın ardından yeniden ortaya çıkmıştır. Özellikle Tekirdağ Süleymanpaşa açıklarında yoğunlaşan müsilaj, deniz yaşamını tehdit etmekte ve balıkçıların faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir.
Müsilaj Nedir?
Müsilaj, halk arasında deniz salyası olarak bilinen, sucul ortamlarda ortaya çıkan yoğun organik madde tabakasıdır. Bu madde, hemen hemen tüm bitkiler ve bazı mikroorganizmalar tarafından üretilen kalın ve yapışkan bir yapıdadır. Müsilaj, deniz canlılarının yaşamını zorlaştırmakta ve balıkçılığı tehdit eden önemli bir çevresel sorun haline gelmektedir. Ayrıca, deniz yüzeyinde oluşturduğu yapının yanı sıra kötü kokulara sebep olarak görüntü kirliliği yaratmaktadır.
Müsilajın Zararları
- Oksijen Azalması: Müsilaj, su kolonundaki çözünmüş oksijen miktarını azaltarak balıklar ve diğer deniz canlılarının ölümüne neden olabilir.
- Habitat Tahribatı: Deniz tabanında birikerek mercan resifleri, deniz otları ve bentik organizmaların yaşam alanlarını tahrip eder.
- Biyoçeşitlilik Kaybı: Deniz canlılarının yaşam döngüsünü kesintiye uğratarak özellikle hassas türler için tehdit oluşturur.
- Balıkçılığı Zorlaştırması: Balık ağlarını tıkayarak avlanmayı zorlaştırmakta ve balıkçılık sektörüne zarar vermektedir.
- Ekosistem Dengesizliği: Müsilaj, besin zincirini ve ekosistem hizmetlerini bozarak uzun vadeli çevresel sorunlara yol açabilir.
- İklim Değişikliği: Müsilajın ayrışması sırasında metan gibi sera gazları açığa çıkabilir ve bu da küresel ısınmayı artırabilir.
Müsilajın Oluşum Nedenleri
Bilim insanları ve uzmanlara göre, denizlerde müsilaj oluşumunun temel nedenlerinden biri atıkların artmasıdır. Çevre kirliliğinin artması ve atıkların denizlere boşaltılması, fitoplanktonların hızlı bir şekilde çoğalmasına neden olmakta ve bu da deniz yüzeyini müsilaj tabakasıyla kaplamaktadır. Bu durum, Marmara Denizi’nde görülen müsilaj sorununun temel sebeplerindendir.
Müsilajın Engellenmesi İçin Alınan Önlemler
2021 yılında Marmara Denizi’ndeki müsilajın temizlenmesi amacıyla 22 maddelik Marmara Denizi Eylem Planı hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda, Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu oluşturulmuş, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile belediyeler iş birliği içinde çalışmalar yürütmüştür. Müsilaj temizleme çalışmaları sonucunda, atıksu arıtma tesisleri ileri biyolojik atık su arıtma tesislerine dönüştürülmüş ve termal tesislerin sıcak sularının Marmara Denizi’ne akışı engellenmiştir.
Marmara Denizi’nde Müsilajın Yayılması
Günümüzde müsilajın yeniden ortaya çıkması hakkında değerlendirmelerde bulunan Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, alınan kararlar ve önlemlere rağmen arıtmada ciddi bir iyileşme sağlanamadığını vurgulamaktadır. Daha önceki açıklamalarında, 23 Ekim 2024’te Erdek Körfezi’nde ortaya çıkan müsilajın, 6 Kasım’da Marmara Adaları çevresi ile Tekirdağ kıyılarına, 13 Kasım’da İstanbul Prens Adaları’na ve 5 Aralık’ta İzmit Körfezi’ne ulaşarak yaklaşık 7 hafta içinde tüm Marmara Denizi’ne yayıldığını belirtmiştir.
Müsilajın İlkbaharda Yeniden Ortaya Çıkma İhtimali
Prof. Dr. Sarı, müsilajın yer yer yüzeye çıksa da genellikle denizin 3-25 metre derinliklerinde bulunduğunu, ancak ilkbaharda suyun ısınmasıyla yüzeye çıkma ihtimalinin “oldukça yüksek” olduğunu ifade etmektedir. Mevcut durumda pinalar, deniz çayırları, süngerler ve mercanlar gibi canlı gruplarını tehdit eden bir durumla karşı karşıyayız.
Kirliliğin Azaltılması İçin Yapılan Çalışmalar Yetersiz
2021 yılında yüksek katılımlı çalıştaylar ve bilimsel katkılarla 22 eylemden oluşan Marmara Denizi Eylem Planı (MDEP) oluşturulmuştur. Ancak, bu planın uygulamaları sonucunda, Marmara’nın kirlilik yükü ne yazık ki azaltılamamıştır. Örneğin, 2021 yılında %51 oranında ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulan evsel atıklar, 2024 yılında ancak %0,7 ilerleme ile %51,7 oranında arıtılabilmiştir.
Süleymanpaşa’daki Balıkçılık Üzerindeki Etkiler
Marmara Denizi’nin Süleymanpaşa açıklarında yoğunlaşan müsilaj, balıkçıların günlük faaliyetlerini neredeyse imkansız hale getirmektedir. Süleymanpaşa Su Ürünleri Kooperatifi 2. Başkanı Hüseyin Oğuz, müsilajın balıkçılığı ciddi şekilde etkilediğini belirterek, “Denizde müsilaj tekrar başladı. Ağlarımızı attığımızda çamurlu çekiyoruz. Şu an bekliyoruz, inşallah kaybolur da balıkçılığa devam ederiz. Bu durum işimizi zorlaştırıyor. Makaralarımız ağları basmıyor. Ağlar çamurlu gelince makaralar sıkışıyor. Müsilaj ile ilgili özellikle İstanbul’un Silivri ve Selimpaşa bölgelerinden daha çok şikayet alıyoruz” demiştir.
Bilim Kurulu Toplantısı
2021 yılında oluşturulan Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu, Marmara Denizi’nde yeniden ortaya çıkan müsilajın yayılmasını engellemek amacıyla 25 Aralık 2024 tarihinde bir toplantı gerçekleştirmiştir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Fatma Varank başkanlığında yapılan toplantıda, müsilajın yeniden ortaya çıkmasıyla ilgili alınması gereken önlemler tartışılmıştır. Mevcut atık su arıtma tesislerinin ileri biyolojik atık su arıtma tesislerine dönüştürülmesinin aciliyeti vurgulanmıştır. Müsilajla mücadele için öncelikle arıtma tesislerinin ileri biyolojik olarak yapılması ve mevcut arıtmaların uygun işletilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Ayrıca, başta Susurluk Havzası olmak üzere derelerde uygun yerlerde fitoremidasyon çalışmasının uygulanabileceği, ekosistem temelli balık avcılığının öneminin altı çizilmiştir. Biyolojik mücadelenin önemine de dikkat çekilerek, yerli bakterilerle çalışmalar yapılabileceği kaydedilmiştir.
