Yapay Zeka ve Yunusların Gizemli Dünyası
Google, yapay zekayı artık sadece insanlar için değil, denizlerin en zeki ve karmaşık iletişim sistemine sahip canlılarından biri olan yunuslar için de geliştirmeye başladı. Şirket, DolphinGemma adını verdiği yeni ve açık kaynaklı yapay zeka modeliyle, yunusların yüksek zeka seviyeleri ve iletişim biçimlerini anlamaya önemli bir adım atıyor. Bu projede, 1985 yılından beri Atlantik benekli yunusları araştıran Wild Dolphin Project (WDP) ile yakın iş birlikleri gerçekleştiriliyor.
Yunusların Karmaşık İletişim Sistemini Anlama Çabası
Yunusların dilini deşifre etmek amacıyla gerçekleştirilen çalışmalar, onların yüksek zekalarını ve iletişim biçimlerini ortaya koyuyor. Uzmanlar, yunusların kendilerini aynada tanıyabildiğini, yeni beceriler öğrenip bunları topluluklarıyla paylaşabildiğini ve diğer yunuslarla iş birliği yapabildiğini yıllardır gözlemliyor. Ancak en büyük gizemlerinden biri, karmaşık ve çok katmanlı iletişim sistemleri. Bu iletişim sistemi, tıklama ve ıslıkların ötesinde, belirli sosyal durumlara göre farklı anlamlar taşıyan ses dizileri içeriyor.
Bilim insanlarının yıllardır üzerinde çalıştığı bu sesler, özellikle “imza ıslıkları” ve kavgalar sırasında çıkan yüksek sesli “ciyaklamalar” gibi sesler, yunusların bir dil gibi kodladığı iletişim biçimlerinin temelini oluşturuyor. Fakat, bu seslerin gerçekten bir dil olup olmadığı ve nasıl bir yapıya sahip oldukları hâlâ tartışma konusu. İşte bu noktada, Google’ın geliştirdiği DolphinGemma devreye giriyor.
Google’ın DolphinGemma Modeli ve Amacı
Google, bu karmaşık iletişim sistemini anlamak ve çözmek amacıyla, insan diline odaklı büyük dil modellerine (LLM) dayanan Gemma adlı açık yapay zeka modelini yunuslara uyarladı. Bu modelde, gelen sesler giriş olarak alınırken, çıkışlar da yine sesler olacak şekilde tasarlandı. Temel mantık, dil modeli gibi, giriş sesini analiz edip, bir sonraki ses dizisini tahmin etmek. Fark ise, bu giriş ve çıkışların metin yerine, yunusların özgün sesleri olması. DolphinGemma’nın eğitimi, WDP’nin yıllardır biriktirdiği büyük ses arşivine dayanıyor. Bu arşiv, Google’ın ses teknolojisi olan SoundStream ile işlendi ve yunus sesleri, model tarafından “token”lara dönüştürülerek analiz edildi.
Hedef, zamanla bu tahminlerin, yunuslar tarafından anlaşılabilir yapay seslere dönüşmesini sağlamak. Ayrıca, ekip, DolphinGemma’nın yunusların ortak kelime dağarcığını ve karmaşık iletişim kalıplarını ortaya çıkarmaya yardımcı olacağını düşünüyor. Bu sayede, yunusların iletişim biçimlerini daha iyi anlamak ve belki de onların diline yakın iletişim araçları geliştirmek mümkün olacak.
Modelin Özellikleri ve Mobil Uygulaması
Google, DolphinGemma’nın yalnızca araştırma amaçlı değil, aynı zamanda taşınabilir ve verimli olmasını ön planda tutuyor. Model, yaklaşık 400 milyon parametreye sahip, yani klasik büyük dil modellerine göre küçüktü. Bu sayede, mobil cihazlara entegre edilerek, sualtı araştırmalarında kullanılabiliyor. Özellikle WDP’nin sualtı araştırmalarında kullandığı CHAT (Cetacean Hearing Augmentation Telemetry) adlı cihaz, DolphinGemma ile birlikte çalışacak şekilde tasarlandı. Bu cihaz, 2025 yaz sezonunda Pixel 9 telefonuyla birlikte kullanılmaya başlanacak.
CHAT cihazı, hem yunusların seslerini analiz ederek anlamaya çalışıyor hem de yapay yunus sesleri üreterek, nesneleri tanıtmak veya iletişim kurmak için kullanılabiliyor. Bu teknolojiler, yunusların doğal iletişim biçimlerini taklit ederek, araştırmacıların yunuslarla daha etkili ve güvenli iletişim kurmasını sağlayacak. DolphinGemma ise, şu aşamada yunuslara doğrudan “konuşmak” amacıyla kullanılmasa da, iki çalışma paralel olarak ilerliyor ve birbirini güçlendirecek potansiyele sahip.
Gelecek ve Açık Erişim Planları
Google, önümüzdeki yaz aylarında, DolphinGemma modelini tüm araştırmacıların ve bilim insanlarının erişimine açmayı planlıyor. Bu sayede, dünya genelinde yunusların iletişim sistemleri üzerine yapılan araştırmalar hız kazanacak ve yeni keşifler mümkün olacak. Ayrıca, bu teknolojinin, deniz yaşamını koruma ve sürdürülebilirlik çalışmalarına da katkıda bulunması bekleniyor.
