Gökyüzü, aslında devasa bir ayna gibi. Yukarıya baktığımızda sadece parıldayan yıldızları değil, milyarlarca yıl öncesini izliyoruz. Peki, kaç ışık yılına bakıyoruz? Gelin, ışık hızı ve evrendeki mesafelerle bu konuyu biraz daha derinlemesine inceleyelim.
Işık hızı, saniyede yaklaşık 300 bin kilometre olarak tanımlanır. Bu muazzam rakam, evrenin büyüklüğü karşısında biraz mütevazı kalıyor. Örneğin, Güneş’ten Dünya’ya ulaşan ışık, yaklaşık 8 dakikada yol alır. Dolayısıyla, Güneş’i izlerken aslında onun 8 dakika önceki hâlini görmüş oluyoruz. Bu durum, yalnızca Güneş için değil; uzak yıldızlar, galaksiler ve gökyüzünün derinliklerindeki tüm cisimler için de geçerlidir. Gökyüzünde gördüğümüz yıldızların çoğu, Dünya’dan oldukça uzakta yer alıyor.
Bir ışık yılı, bir yılda kat edilen mesafeyi ifade eder ve yaklaşık 9,5 trilyon kilometredir. Örneğin, Sirius yıldızı bizden yaklaşık 8,6 ışık yılı uzaklıktadır. Yani, onun da 8,6 ışık yılı önceki hâlini görmekteyiz. Daha etkileyici bir örnek ise Andromeda Galaksisi; bu galaksi bizden tam 2,5 milyon ışık yılı ötede. HD1 galaksisinden de bahsetmemek olmaz. İnsanların bugüne kadar gözlemlediği en uzak nesne olarak bilinen HD1, yaklaşık 13,3 milyar ışık yılı mesafededir. Bu galaksinin, Büyük Patlama’dan kısa bir süre sonra, neredeyse hiç kimyasal elementin olmadığı bir dönemde oluştuğu tahmin ediliyor. Bu durum, evrenin çok erken dönemlerinde var olduğu hâlini gözlemleme fırsatı sunduğumuz anlamına geliyor.
Ancak, HD1 için baktığımızda, gördüğümüzü söyleyemeyiz çünkü bu galaksi uzay teleskobu ile tespit edilmiştir. Fakat bu konunun açılmasıyla, bilgi her zaman değerlidir. Astronomide bu konsept, “kozmik zaman makinesi” olarak adlandırılıyor. Aslında her gök cismi, uzaklığa bağlı olarak evrenin farklı bir zaman dilimini temsil eder. Hubble Uzay Teleskobu gibi gelişmiş araçlarla yapılan gözlemler sayesinde, evrenin milyarlarca yıl önceki hâline ulaşabiliyoruz. Bu gözlemler, evrenin oluşumunun hemen sonrasına tanıklık etmemizi sağlıyor ve birçok bilgiyi gün yüzüne çıkarıyor.
Peki, yıldızların bazıları ölmüşse? Belki de gökyüzünde gördüğümüz parlak yıldızların bir kısmı çoktan bir süpernova patlamasıyla yok oldu ve biz hâlâ onun geçmişteki ışığını izlemekteyiz. Bir sonraki sefer gökyüzüne baktığınızda, evrenin tarih kitabını okuyor hissine kapılabilirsiniz. Bu bilgiler, evrenin derinliklerine dair farkındalığımızı artırıyor.
Kaynaklar: Science ABC, BBC Sky at Night Magazine, The Conversation, Union University, Space
Bunları da inceleyebilirsiniz:
- Evrenin Yapısı ve Dinamikleri
- Gökyüzü Gözlemleri: Teleskoplar ve Yöntemler
- Uzayda Zaman ve Mekan Kavramları
