Özel uzay şirketi Firefly Aerospace’in geliştirdiği Blue Ghost iniş aracı, Ay yüzeyindeki ilk gün doğumunu kaydetmeyi başardı. NASA’nın Commercial Lunar Payload Services (CLPS) – Ticari Ay Yükü Hizmetleri programı çerçevesinde gerçekleştirilen iniş, Ay’a yönelik bilimsel araştırmalar için önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Ay’da Gün Doğumu Neden Bu Kadar Farklı?
Blue Ghost, 2 Mart tarihinde Ay’ın kuzeydoğusunda yer alan Mare Crisium (Kriz Denizi) bölgesine başarılı bir şekilde iniş yaptı. İnişin hemen ardından Firefly, Blue Ghost’un Ay yüzeyinde çektiği ilk görüntüleri kamuoyuyla paylaştı. İlk paylaşılan görsellerin kalitesi başlangıçta düşük olsa da, aracın X-band anteninin aktif hale gelmesiyle yüksek çözünürlüklü ilk fotoğraf da yayınlandı. Bu etkileyici fotoğrafın ana teması ise Ay yüzeyindeki gün doğumu.
Ay yüzeyinde Güneş’in doğuşunu izlemek oldukça ilginçtir; çünkü bu durum, Dünya’dakine kıyasla büyük farklılıklar taşır. Ay’daki gün doğumu fotoğrafında Güneş, Dünya’daki görünümünden çok daha parlak ve keskin bir şekilde gözlemlenmektedir. Bunun birkaç temel nedeni bulunmaktadır:
- Atmosfer Eksikliği: Ay’ın neredeyse hiç atmosferi yoktur, bu nedenle Güneş ışınları, herhangi bir kırılma veya saçılma olmaksızın doğrudan yüzeye ulaşır.
- Güneş Işığının Dağılımı: Dünya’daki atmosfer, Güneş ışığını dağıtarak daha yumuşak bir parlaklık sağlar. Ay’da ise atmosfer bulunmadığı için gökyüzü tamamen siyah kalır ve Güneş, saf beyaz bir ışık kaynağı gibi görünür.
- Gölgelerin Özellikleri: Dünya’daki atmosfer, ışığın yayılmasını sağlarken, gölgeleri dolaylı olarak aydınlatır; bu da gölgelerin daha yumuşak ve geçişli olmasına neden olur. Ay’da ise bazı kraterler Güneş ışığı almaktan tamamen mahrum kalabilir.
Bu Görevler Neden Önemli?
Blue Ghost, NASA’nın 10 farklı bilimsel yükünü taşıyor. Bu yükler arasında Ay’ın bileşimi, jeolojisi ve ısı akışı gibi önemli verileri inceleyecek cihazlar bulunmaktadır. Ayrıca, uzay hava durumu ölçümleri yapacak ve Ay yüzeyindeki tozun gün batımında nasıl yükseldiğini gözlemleyecek özel bir kamera da görev alacaktır. Araç, görev süresi boyunca Ay yüzeyinde sondaj teknolojilerini test edecek ve elde ettiği verileri NASA ile paylaşacaktır.
Blue Ghost, iki hafta boyunca bilimsel çalışmalar gerçekleştirdikten sonra, güneş enerjisiyle çalışan sisteminin Ay gecesiyle birlikte operasyonlarını sonlandırması planlanmaktadır. Toplamda 14 Dünya günü boyunca aktif kalacak olan bu araç, Ay’daki bir gündüz periyoduna karşılık gelmektedir. Ay’da bir tam gün (gündüz ve gece döngüsü) yaklaşık 29 Dünya günü sürerken, bunun yaklaşık 14 günü gündüz, 14 günü ise gece olarak yaşanır.
NASA’nın CLPS programı kapsamındaki temel amaç, insanlı Artemis görevleri için bilimsel veriler oluşturmaktır. Blue Ghost yalnız da değildir; NASA’nın CLPS programı çerçevesinde başka özel şirketler de Ay’a iniş yapmaya hazırlanıyor. Örneğin, ABD merkezli Intuitive Machines’in Athena IM-2 iniş aracı, 6 Mart’ta Ay’ın güney kutbu yakınlarına iniş yapmayı hedefliyor. Ayrıca, Japon şirket ispace tarafından geliştirilen Resilience iniş aracı da Mayıs veya Haziran ayında Ay yüzeyine ulaşmayı planlıyor.
