Çin’den Nükleer Füzyon Alanında Yeni Bir Dönüm Noktası
Çin, nükleer füzyon araştırmalarında önemli bir başarıya daha imza attı. “Yapay Güneş” olarak bilinen Experimental Advanced Superconducting Tokamak (EAST) reaktörü, plazma sıcaklığını 1.006 saniye (16 dakika 46 saniye) boyunca 100 milyon santigrat derecenin üzerinde tutarak yeni bir dünya rekoru kırdı.
Nükleer füzyonda kritik bir eşik aşıldı. EAST, gelecekteki nükleer füzyon enerji santrallerinin operasyonel ortamını simüle etme yeteneği sayesinde, bilim insanlarının bu alandaki çalışmalarını desteklemekte önemli bir rol oynamaktadır. Çinli araştırmacılara göre bu başarı, füzyon reaktörlerini ticari bir gerçekliğe dönüştürme yolunda büyük bir adım olarak değerlendirilmektedir.
EAST, daha önce 2023 yılında 403 saniye ve 2021’de 101 saniyelik sürekli çalışmalarıyla da rekor kırmıştı. Dolayısıyla, önceki rekor neredeyse üç katına çıkarılmış oldu. Bu süre, füzyon enerjisinin sürekli ve güvenilir bir enerji kaynağı haline gelmesi için kritik bir eşik olarak kabul edilmektedir.
Füzyon reaktörlerinin temel amacı, Güneş’teki nükleer füzyon sürecini taklit ederek temiz, sınırsız ve sürdürülebilir enerji sağlamaktır. Ancak bu süreç, plazmayı 100 milyon santigrat derecenin üzerine ısıtmak, plazmanın uzun süre kararlı bir şekilde hapsolmasını sağlamak ve füzyon sürecini hassas bir şekilde kontrol etmek gibi büyük teknik zorlukları içermektedir.
Güneş’te olduğu gibi Dünya’daki füzyon uygulamalarında ana yakıt olarak hidrojen atomları kullanılmakta. Fisyonun aksine, füzyon sürecinde bu atomlar inanılmaz yüksek sıcaklıklarda (Güneşin çekirdeğindeki sıcaklık yaklaşık 15 milyon santigrat derecedir) bir araya gelerek muazzam bir enerji ortaya çıkarmaktadır. Bu tip reaktörler yalnızca elektrik üretiminde değil, aynı zamanda uzay araştırmalarında ve araçlarında da kullanılma potansiyeline sahiptir, böylece daha önce hayal edilemeyen uzaklıklara yolculuk yapılabilir.
Çin Bilimler Akademisi Plazma Fiziği Enstitüsü (ASIPP) direktörü Song Yuntao, “Bir füzyon cihazının, plazmanın kendi kendine sürdürülebilir dolaşımını mümkün kılmak için binlerce saniye boyunca yüksek verimlilikle kararlı bir şekilde çalışması gerekir. Bu, gelecekteki füzyon santrallerinin kesintisiz enerji üretimi için kritik öneme sahiptir,” dedi. Ayrıca, EAST, son deneylerden bu yana birçok sistemini geliştirmiştir. Bunlardan biri, 70.000 ev tipi mikrodalga fırının eşdeğerinde çalışan ısıtma sistemidir; bu sistem artık iki kat daha fazla güç üretebilmektedir.
EAST projesinin nihai hedefi, Güneş’e benzer şekilde sonsuz ve temiz bir enerji kaynağı oluşturmaktır. Aynı zamanda bu proje, Güneş sistemi ötesine yapılacak uzay keşifleri için gerekli sistemleri sağlamayı da amaçlamaktadır.
Çin, 2006 yılında Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör (ITER) programına yedinci üye olarak katılmıştır. Bu kapsamda, Çin, projenin inşası ve işletmesinin yaklaşık %9’unu üstlenmektedir. Fransa’nın güneyinde inşa edilen ITER, tamamlandığında dünyanın en büyük manyetik plazma füzyon cihazı olma özelliğini taşıyacaktır. EAST’in başarıları, ITER ve Çin Füzyon Mühendisliği Test Reaktörü (CFETR) projelerine de önemli katkılarda bulunmaktadır.