Roketler fırlatılırken çıkan duman nedir?

Uzay tutkunu olan insanların izlemekten büyük keyif aldığı bir andır roket veya uzay mekiklerinin fırlatılış anı. Devasa boyuttaki araçların ateşlemeyle birlikte yeryüzünden gökyüzüne doğru tırmanışını canlı izlemek isteyen insanlar, fırlatma üssünü ziyaretçi akınına uğratırlar.

Bu görkemli anların belki de en özel ve keyifli kısmı ise ateşleme esnasında çevreyi kaplayan beyaz duman bulutudur. İnsanların çoğu bu beyaz dumanı roketin fırlatma anında ateşleme kısmından çıktığını düşünmektedir. Aslında gerçek bundan çok daha farklıdır. Bu yazımızda da bu yanlış bilinen duruma açıklık getirmek istedik.

Uzay mekiklerinin fırlatılması esnasında çevreyi saran ve görsel bir şölen sunan bu beyaz dumanın nedeni aslında su buharıdır. Uzay mekiklerinin ve roketlerin ateşlenmesi esnasında ortaya yüksek ses ve basınç dalgası çıkmaktadır. Bunlar o kadar şiddetlidir ki yerden tekrardan mekiğe veya rokete yansımaları durumunda araca çok ciddi hasar verebilmekte veya patlamasına dahi neden olabilmektedirler.

İşte bu durumu ortadan kaldırmak için fırlatma platformlarının hemen altına, bu ses ve basınç dalgalarını absorbe etmesi amacıyla Su Sesi Bastırma Sistemi yerleştirilmiştir. Bu sistem; 300.000 galon (yaklaşık 1.134.000 litre) su ile doldurulmuş, 290 fit (87 metre) yüksekliğinde  bir su deposu içermektedir. Bu depo fırlatma esnasında 41 saniyede boşalmaktadır. Su, alev saptırıcıların üstündeki 16 memeden ve ana motor egzoz deliğindeki çıkışlardan çıkmaktadır. Sisteme su basımı, üç ana motorun ve ikili katı roket hızlandırıcılarının ateşlenmesinden yaklaşık 7 saniye önce başlamakta ve birbirine paralel 7 metre çapındaki borular aracılığıyla taşınmaktadır.

Ateşleme anında roketin altına doldurulan bu su, ses ve basınç dalgalarını emerek ortaya çıkan enerjiyi absorbe etmekte, uzay mekiğinin veya roketin sorunsuzca kalkış yapmasına olanak sağlamaktadır. Bu esnada da roketin ateşleme motorlarında oluşan yüksek ısı nedeniyle, bu su kütlesi çok hızlı bir şekilde buharlaşmakta ve bizim hayranlıkla izlediğimiz o bembeyaz duman bulutu ortaya çıkmaktadır. Kullanılan bu sistem sayesinde ses basıncının yarı yarıya azaldığı yapılan testler sonucunda tespit dilmiştir. Bu sistem olmadan bir uzay aracının ateşlenmesine imkan olmadığı NASA uzmanları tarafından defalarca dile getirilmiştir.