Bir gökdelenin yüksekliğini barometre ile nasıl bulursunuz? – Neils Bohr

Barometre konulu sınav sorusu Danimarka’nın Kopenhag şehrindeki bir üniversitenin fizik sınavından alınmıştır.

“Bir gökdelenin yüksekliğini barometre yardımıyla nasıl bulursunuz, anlatınız.” Öğrencilerden biri cevap verir: “Barometrenin ucuna bir ip bağlayarak, gökdelenin tepesinden asıp sallarız. Barometre yer ile temas ettiği anda ipin boyu ile barometrenin boyunun toplamı gökdelenin toplam yüksekliğini verecektir.”

Bu oldukça spesifik cevap hocayı kızdırmaya yetti ve öğrenci dersten kaldı. Öğrenci daha sonra cevabının doğruluğu konusunda üniversiteye itirazda bulundu ve üniversite bu durumu çözmek için soruyu başka bir hocaya yönlendirdi.

Bu durumda hocanın yerinde olsaydınız cevap hakkında ne düşünürdünüz? Sizin vereceğiniz karar ne olurdu? Öğrenci verdiği cevap karşısında kalmalı mı, geçmeli mi?

Yeni gelen hoca, cevabın mantıksal olarak doğru olduğunu fakat bilgisi kurallarını içermediğini söyledi. Bu sorunu çözmek üzere; öğrencinin en azından temel fizik bilgisi olup olmadığını anlamak için ona altı dakika verdi ve sorunun sözlü cevabını vermesi için bekledi. İlk beş dakikada öğrenci bekledi ve sessizliğe gömüldü. Hoca zamanın azaldığını hatırlattığında genç birden çok cevabının olduğunu fakat hangisini kullanacağına karar veremediğini söyledi. Bunun üzerine öğrenci sırasıyla şöyle cevapladı:

“Barometreyi gökdelenin en yükseğine çıkarıp serbest düşüş halinde aşağı bırakırız. Binanın yüksekliğini yükselik formülünü uygulayarak hesaplarız. Fakat barometre için kötü bir seçim olur.”

“Ayrıca güneş varsa, barometrenin yüksekliğini ve yerdeki gölgesini ölçeriz. Sonra aynı işlemi gökdelenin gölgesini ölçerek uygularız. Ardından kolay bir orantıyla yükseklik bulunacaktır.

“Ama bu konuda bilimsel bir cevap istiyorsanız barometrenin ucuna bir iplik bağlayıp bir sarkaç gibi sallandırabiliriz; önce yer seviyesinde daha sonra da gökdelenin tepesinde sarkaç formülünden yararlanarak bulabiliriz.”

“Veya da gökdelenin dışında bir yangın merdiveni varsa barometreyi bir cetvel gibi kullanarak gökdelenin boyunu barometre yüksekliği cinsinden sayıp bunları toplayabilirsiniz.”

“Eğer ille de sıkıcı bir cevap istiyorsanız, tabii barometrenin yerde ve gökdelenin tepesinde gösterdiği değeri  milibar cinsinden çıkarırız ve farkı feet cinsine çevirebiliriz, yüksekliği buluruz.”

“Ancak bizler daima zihnin bağımsızlığı ve bilimsel metotlar kullanma konusunda teşvik edildiğimiz içindir ki en iyi yol şüphesiz hademenin kapısını çalmak ve yeni bir barometre isteyip istemediğini sorarak gökdelenin yüksekliğini söylemesi durumunda ona bu barometreyi vereceğimizi söylemek olurdu.”

Şimdi genci dinledikten sonra hala aynı şeyi mi düşünüyorsunuz? Geçmeli mi kalmalı mı?

Bazen “doğru” cevap her zaman “doğru” cevap değildir.

Öğrencinin adı: Niels Bohr
Fizik alanında nobel ödülü kazanan tek Danimarka’lı.

Niels Bohr Kimdir?

• Danimarkalı fizikçi Niels Henrik David Bohr, atomun yapısı ve kuantum teorisi hakkında büyük çalışmalarıyla bilime pek çok katkıda bulunmuştur.
• 1922’de Nobel fizik ödülünü alan Bohr, aynı zamanda filozof ve bilimsel araştırmacıdır.
• Bohr atom modelini geliştirerek, bu modele göre elektronların enerji seviyelerinin ayrık olduğunu ve elektronların atom çekirdeği etrafında sabit yörüngede döndüklerini fakat bir enerji seviyesinden diğerine atlayabileceklerini öne sürdü.
• Yerini farklı atom modellerine bıraksa da, Bohr atom modelinin temel ilkeleri hâlâ geçerliliğini korumaktadır.
• Niels Bohr Enstitüsü olarak bilinen Kopenhag Üniversitesi Teorik Fizik Enstitüsü 1920 yılında Bohr tarafından kuruldu.
• Hans Kramers, Oskar Klein, George de Hevesy ve Werner Heisenberg gibi önemli isimlerin danışmanlığını yapan Bohr daha sonra bu isimlerle birlikte çalışmıştır.
• Bohr 1885’te doğduğu Kopenhag’da 1916 da profesör ünvanı almıştır.
• Kısa süre çalıştığı Cambridge Üniversitesi’nin ardından Ernest Rutherford ile çalışmak için Manchester Üniversitesi’ne geçerek kuramsal fizik dersi vermiştir.
• Atomun yapısını ortaya koymayı başaran Bohr, çağının en etkili bilim adamlarından ve kuramsal fizikçilerindendir.
• Atomun yapısı ve ışınımlarına ilişkin çalışmaları nedeniyle, 1922’de Nobel Fizik ödülünü kazandı.
• Ayrıca, atomun barışçı yönde kullanılması gereğini yılmadan savunarak, 1957’de Atom Barış ödülünü aldı.