Uzay Boşluğunda İlk Kez Bir Kadın ve Bir Deney “Svetlana Savitskaya”

20. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde insanoğlu kaynak metalurjisi hakkında epey deneyim kazanmıştı. Malzemeleri birleştirebiliyor ve tahribatsız muayenelerini yapabiliyorduk. Dünya’da her şey yolundaydı fakat uzayda neler olurdu? Sorunun yanıtını bulabilmek için uzaya bir ekip yollandı ve o ekipte Svetlana Savitskaya görevliydi. Savitskaya, kaynak deneyleri için uzay aracının dışına çıktı ve tarihte uzay boşluğuna çıkan ilk kadın oldu.

Uzaya Yolculuk Başlarken

1898 yılında H.G. Wells, büyük bilim kurgu yazarı ve tarihçi, tarafından yazılan Dünyalar Savaşı, dönemin dâhilerinden Robert Goddard’a roket bilimini araştırması için ilham vermiş ve 16 Mart 1926 tarihinde Goddard ilk sıvı yakıtlı roketi fırlatmayı başarmıştı. 1940’lı yıllara gelindiğinde V-2 roketlerinin tasarlanmasını takiben 10 Mayıs 1946 tarihinde ilk kez uzay uçuşu kozmik radyasyonu araştırmak için gerçekleşti. 4 Ekim 1957 tarihinde Sputnik-1 ilk uydu olarak yerini aldı ve uzaydan ilk sinyal gelmiş oldu. Uzayda belirli süre görev alabilen nesneler hem uzaya bir insan yollamak hem de bir koloni kurmak için önemli bir eşikti. Bu başarı aynı zamanda yeni sorumlulukları da beraberinde getirdi. Uzayda belirli süre kalan cihazların bakımı nasıl yapılabilirdi?

H.G. Wells “Dünyalar Savaşı” 1898 birinci baskı

Uzaydaki bir cihazın tadilatı açısından kaynak mühim önemliydi zira bir insan oradayken uzay aracında bir kaçak olması son derece korkunç olurdu. 1. saniyede kanınızda baloncuklar oluşur, deriniz donmaya başlar ve ciğerlerinizdeki hava çekilirdi. 5. saniyede hücreleriniz çok yoğun olarak foton ve partiküller tarafından bombalanırdı. 10. saniyede vücudunuz genişler, 30. saniyede dokularınızda oksijen kalmaz ve 31. saniyede ölmüş olurdunuz. Bu nedenle Sovyet bilim insanları uzayda kaynak deneyleri yapılmasına karar verdiler.

Uzayda İlk Kaynak Deneyi

1969 yılında Sovyet Soyuz-6 misyonu ile görevlendirilen Rus kozmonotları Georgy Shonin ve Valeri Kubasov, Vulkan olarak bilinen çok yönlü bir araç kıllanarak uzayda ilk kez kaynak deneyleri yaptılar. Uzayda onarım yapmanın ne kadar tehlikeli olabileceğini de ilk kez deneyimleyen kişiler oldular. Ekip 3 kaynak yöntemini test etti: elektron ışın kaynağı, düşük basınçlı sıkıştırılmış ark kaynağı ve sarf elektrotlu ark kaynağı. Testler sırasında, Kobasov neredeyse geminin gövdesini yakacaktı. Şans ki gövde sağlam kalabildi ama uzayda kaynak yapımının tehlikeleri konusunda bir uyarı oldu.

Vulkan kaynak ünitesi

 Svetlana Savitskaya

Svetlana Savitskaya

8 Ağustos 1948 tarihinde doğdu. Sovyet hava savunma komutanı yardımcısı olan babası sayesinde ayrıcalıklı bir gençlik yaşadı. Daha 16 yaşındayken ailesinden gizli paraşütle atlamaya başladı. Babası bu ilgisini keşfettiğinde ona destek oldu ve 17. yaş gününe kadar 450 atlayış yaptı. Moskova Havacılık Enstitüsü’ne kayıt olurken pilotluk dersleri de aldı. 20 yaşına geldiğinde tek başına uçuş yapabiliyordu. 1970 yılına gelindiğinde havacılıkta akrobasi alanında 18 dünya rekoru kırmıştı. Uçuş eğitmenliği yapıyordu. 1980 yılında kadın kozmonot ekibinin bir parçası olarak seçildi.

İlk uzay tecrübesi 19 Ağustos 1982’de Soyuz T-7 uzay aracı ile Salyut 7 uzay istasyonuna gitmek oldu. Birkaç deney yaptılar ve 7 gün 21 saat uzayda kaldıktan sonra Dünya’ya döndüler. Bu görevi ile Savistkaya uzaydaki ikinci kadın olmuştu. Uzaydaki ilk kadın Valentina Tereshkova, o da bir paraşütçüydü, 1963 yılında Vostok-6 uzay aracı ile uzaya çıkmıştı.

Uzay Boşluğunda ilk kadın ve Soyuz T-12  

18 Temmuz 1984 tarihinde Baikonur Uzay Üssü’nden kalkış yapan Soyuz T-12, Salyut 7 istasyonuna doğru yola çıktı. Gemide 3 mürettebat vardı. Igor Petrovich tecrübeli bir kozmonottu. Vladimir Dzhanibekov geminin komutanıydı. Svetlana Savitskaya uçuş mühendisi olarak gemideydi.

Soyuz T-12 ekibi

Tarihin en çılgın yolculuklarından birinde Svetlana Savitskaya’nın çok önemli bir rolü vardı. Uzay aracının dışına çıkacak ve kaynak deneyleri yapacaktı. 25 Temmuz 1984 tarihinde Sativskaya ve Dzhanibekov uzay yürüyüşü için uzay aracının dışına çıktılar ve 3 saat 33 dakika uzay boşluğunda kaldılar. Savitskaya, uzay boşluğundaki ilk kadın oldu.

Uzay boşluğuna çıktıkları o tarihi anda sıra deneylere gelmişti. Savitskaya URI (Universial Hand Tool) cihazını kullanarak elektron ışın kesme, kaynak ve lehim deneyleri yapacaktı. Savitskaya bu cihazı daha önce Dünya’da vakum çemberinde ve parabolik uçuş yapan uçakta toplamda 3 kez kullanmıştı. Cihaz yüksek miktarda ısı açığa çıkardığı için kozmonotların giysilerine zarar verebilirdi. Bu arada Savitskaya’nın giydiği Orlan-D kozmonot giysisi daha önce 8 kez Salyut-7’deki kozmonotlar tarafından giyilmişti! İlk kaynak deneylerinde yaşananları düşününce bir de böyle bir durum olması işin riskini çok daha fazla arttırıyordu.

Svetlana Savitskaya ilk olarak 0.5 mm (0.02 inç) kalınlığında bir titanyum örneğini keserek URI ile çalışmaya başladı. Toplamda 6 kesme işlemi, 2 gümüş sprey kaplama ve 6 lehimleme deneyi yaptı. Bu deneyleri yaparken URI cihazını her zaman Salyut-7’den uzak tutmaya çalışıyor ve kendi üzerine de yaklaştırmamaya çalışıyordu. Savitskaya’nın nabzı o an dakikada 140’a çıkmıştı (220’den yaşınızı çıkarırsanız yaklaşık kalbinizin dayanabileceği maksimum nabzı hesaplamış olursunuz. Savitskaya o gün 36 yaşındaydı 220-36=184). Bu da yetmezmiş gibi Güneş, deneyleri yaparken yüzüne parıldıyordu. Kendinizi orda hayal edin. İlk kez uzay boşluğuna çıktığınızı, kalbinizin olabilecek en üst seviyede attığını, bir uzay aracını ya da kendinizi yakma riski yüzünden elinizdeki cihazı uzak tutmaya çalıştığınızı, Güneş yüzünüze parladığı için görmekte sorun yaşadığınızı ve tüm bunların yanı sıra deney protokollerini tam yapmanız ve rapor vermeniz gerektiğini bir düşünün. Ben ilk kez kaynak yaptığımda elimdeki cihazın saçtığı ışıktan dolayı bir şey görememiş ve her şeyi berbat etmiştim. Svetlana Savitskaya gerçek bir bilim kahramanıydı. Tüm bu şartlara rağmen deney protokollerini başarı ile tamamladı ve bilim insanları sonuçları tatminkâr buldular.

Savitskaya deney yaparken

Başarı ile tamamlanan görevin ardından Soyuz T-12, 29 Temmuz 1984 tarihinde 12:55 saatinde Kazakistan’ın 140 kilometre güneydoğusuna iniş yaptı.

Soyuz T-12 indikten sonra

Svetlana Savitskaya tarihte uzay boşluğuna çıkan ilk kadın oldu ve kaynak metalurjisi açısından önemli deneyler yaptı. 2 kez Sovyet kahraman madalyası ile ödüllendirildi ve kadınlara hep örnek oldu. 4118 Sveta asteroidine onun adı verilmiştir. Kadınlar gününde sadece kadınlardan oluşan bir ekiple uzaya gitmeyi planladıysa da sonradan iptal edildi. Bilimin gerçek kahramanı olan bu kadının hepimize örnek olmasını diliyorum ve kendisine tüm şükranlarımı sunuyorum.

Svetlana Savistkaya “Günümüz”

Svetlana Savitskaya Uzaydan Bakınca

“Oradan Dünya’yı izlerken, sadece güzel ve mavi bir gezegen değil, beşeri faaliyetleri olan ve yaşanabilir bir yer görürsünüz. Tüm ışıklandırılmış sokaklarını, caddelerini ve büyük şehirlerini, hem gece hem de gündüz izleyebilirsiniz. Bir uzay istasyonu ya da uzay aracında olan herhangi biri, insan zekası ile yapılmış olan bu araçlar ile ilgili elinde olmadan gururlanır. İnsan uygarlığının yaşadığı bu gezegenin, evi olduğunu düşünür. Yani, ülkesini değil, bütün dünyayı evi olarak görür. Ve, er ya da geç, evine dönmeyi ister.”

Kaynakça