Birleşmiş Milletler; deniz yaşamının, her yıl okyanuslarda biriken milyonlarca ton plastik atığın “onarılamaz hasarı” ile karşı karşıya olduğunu bildirdi.
Konu ile ilgili konuşan BM Okyanus Şefi Lisa Svensson “Bu gezegensel bir kriz… Okyanusun ekosistemini mahvediyoruz” dedi. Peki bu nasıl olur, nereler en çok risk altındadır ve bu plastik aslında ne gibi bir hasar verir? Gelin bu soruların cevabını arayalım..
Plastik neden problemlidir?
Plastik, bilindiği gibi yalnızca son 60-70 yıl boyunca varlığını sürdürmüştür. Ancak o zamandan bu zamana giyim, yemek ve ikramdan ürün tasarımına, mühendislik ve perakendeciliğe kadar tüm alışkanlıkları değiştirdi. Birçok plastik türünün en büyük avantajlarından biri uzun süre dayanacak şekilde tasarlanmalarıdır. Ve şimdiye kadar yaratılan plastiklerin neredeyse tamamı bugün hala bir şekilde var.
Plastik atıkların günümüze kadar olan üretim miktarını gösteren grafik
2017 yılının Temmuz ayında Santa Barbara’daki California Üniversitesi‘nden Endüstriyel Ekoloji Uzmanı Dr. Roland Geyer tarafından yayınlanan makalede, Geyer ve meslektaşları şimdiye kadar üretilen tüm plastiklerin toplam hacmini 8,3 milyar ton olarak hesapladı.
Bununla birlikte, yaklaşık 6.3 milyar ton artık atık oluştuğu ve bunların % 79’unun çöp sahalarında ve doğal ortamlarda bulunduğu belirtildi.
Bu büyük miktardaki atık; plastiklerin, içecek şişeleri ve bezlerden çatal-bıçak ve pamuk tomurcuklarına kadar bir çok atılan ya da “tek kullanımlık” eşyalar için kullanıldığı modern yaşam tarafından yönlendirildi.
Dört milyar plastik şişe…
Tahmin edilebileceği üzere içecek şişeleri, plastik atıkların en yaygın kullanılan türlerinden biridir. 2016’da küresel olarak yaklaşık 480 milyar plastik şişe satıldı. Bu rakam dakikada bir milyon şişe gibi inanılmaz bir satış sayısına tekabül ediyor.
Bunların 110 milyar’ı meşrubat devi Coca Cola tarafından yapılıp, satıldı.
Plastik şişe atıkları le ilgili grafik
Bazı ülkeler tüketimi azaltmak için hamle yapmayı düşünüyor. Birleşik Krallık’taki teklifler, mevduat iadesi şemaları ve Londra da dahil olmak üzere büyük şehirlerdeki içme suyu tedarikçilerinin iyileştirilmesini içermektedir.
Peki denizlerde ne kadar plastik atık var?
Son yapılan araştırmalara göre her yıl yaklaşık 10 milyon ton plastik atık okyanuslarda birikiyor. 2010’da Ekolojik Analiz ve Sentez Ulusal Merkezi‘ndeki bilim insanları bu rakamı 8 milyon ton olarak hesapladı. Ekip bunun 2015’e kadar 9.1 milyon tona yükseleceğini tahmin etti.
2015 yılında Science dergisinde yayınlanan aynı araştırma, okyanuslardaki plastik atık artışına neden olan 192 kıyı ülkesini inceledi. Bu incelemede Asya ülkelerinin en büyük zararı verdiği tespit edildi.
192 kıyı ülkesinin, denize bulaşan plastik atıklarla ilgili incelendiği çalışmanın sonuçları
Araştırma sonuçlarında Çin, plastik atıkları yanlış yöneten ülkeler listesinin başında geldi. Ancak ABD de, ilk 20’de yer aldı ve kişi başına daha fazla atık katkısı sağladı.
Plastik atıkların denizlerdeki tahmini biyo-çözünme süreleri
Bu atıklar, okyanus rüzgarlarının dönen dairesel akımlar yarattığı, kayalar olarak bilinen ve herhangi bir yüzen enkazı emen bölgelerde birikir. Dünya okyanuslarında beş tane dairesel devinim bölgesi var, ancak bilinen en kuvvetlisi Kuzey Pasifik cikletidir.
Kuzey Pasifik çembersel devinim merkezine ABD kıyılarından yaklaşık bir yıl, Japonya’dan ulaşmanın ise en az altı yıl sürdüğü tahmin edilmektedir. Beş merkezin tümü okyanusların diğer bölgelerine kıyasla daha yüksek plastik çöp yoğunluğuna sahiptir. Bunlar, yüzeyin altında asılı duran küçük plastik parçacıklarından oluşur.
Çoğu plastiğin sert aşınma özellikleri, bazı ürünlerin biyolojik olarak parçalanmasının yüzlerce yıl sürebileceği anlamına geliyor. Bu nedenle, Kuzey Pasifik çembersel devinim merkezini temizleme hamleleri var. Kâr amacı gütmeyen bir organizasyon olan Ocean Cleanup‘un öncülük ettiği bir operasyonun 2018’de başlaması planlanıyor.
Deniz yaşamına neden bu kadar zararlı?
Deniz kuşları, kaplumbağalar ve yunuslar gibi daha büyük deniz canlıları için tehlike, plastik poşetleri ve diğer artıkları gıda olarak algılamalarından kaynaklanmaktadır.
Kaplumbağalar, diyetlerinin bir parçası olabilecek plastik torba ve denizanası arasında ayrım yapamaz. Bu nedenle tüketilen plastik poşetler dahili tıkanmalara neden olur ve genellikle ölümle sonuçlanır.
Büyük parçalar ayrıca deniz kuşları ve balinaların sindirim sistemlerine zarar verebilir ve potansiyel olarak ölümcül olabilir.
Zamanla, plastik atık yavaş yavaş parçalanır ve aynı zamanda bilim insanlarının endişelerine neden olan küçük mikro parçalara ayrılır.
Plastik atıkların deniz canlılarıyla etkileşimini gösteren grafik
Plymouth Üniversitesi tarafından yakın zamanda yapılan bir araştırmada plastik; morina, mezgit balığı, uskumru ve kabuklular da dahil olmak üzere İngiltere’de yakalanan balıkların üçte birinde bulundu.
Bu balık için yetersiz beslenme veya açlık ile sonuçlanabilir ve insanlarda da plastik yutulmasına yol açabilir. İnsanlar üzerindeki plastik içeren balık yemenin etkisi halen bilinmemektedir.
Fakat 2016’da Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi, “ticari balıkların yenilebilir dokularında mikro-plastik kirliliğin potansiyeli göz önüne alındığında” insan sağlığı ve gıda güvenliği için artan bir risk konusunda uyarıda bulundu.
Yorumlar