Dünyamız ozon tabakası adı verilen bir gaz tarafında çevrilirdir. Özellikle 2000’li yıllardan sonra bu gaz tabakası gittikçe daha da bilinir ve popüler bir hale gelmiştir. Bilim insanları 1950’li yıllardan beri bu gaz tabakasını araştırıp gözlem yapmaktadır. Bu araştırmalar ve gözlemler sonucunda ise birçok bilgi ve deney ortaya çıkmıştır.
Bizde sizle bugün, dünyamızı çevreleyen bu koruyucu gazın özelliklerinden bahsedeceğiz. Ayrıca bunu yaparken aynı zamanda ozon tabakası nedir, gökyüzünde hangi katmanda bulunur ve bu katmanın incelmesinde hangi problemler oluşur gibi sorulara da yanıt vereceğiz. Hazırsanız gelin birlikte, hepimizi koruyacak bu katmanı yakından tanıyalım.
Ozon Tabakası Oluşumunu Sağlayan Ozon Nedir ve Nasıl Keşfedilmiştir?
Yazımızın genel özeti ozon tabakası hakkında olacak. Ancak ondan önce sizlere Ozon hakkında bilgi vermek istiyoruz. Ozon dediğimiz gaz türü 3 tane oksijenin birbirine bağlanması ile oluşan soluk mavi bir gazdır. Bu gaz atmosferin üst katmanlarında doğal yollarla oluşur ve gezegenimizi zararlı morötesi ışınlardan korur.
Diğer taraftan bu gaz, yüzeye yakın olduğunda insanlara ve diğer canlıların sağlığına da zarar vermektedir. Bu sebeple 1950’lerden bu yana bilim insanları Antarktika üzerindeki ozon yoğunluğunu ölçmeye başlamışlardır. Böylelikle de ozon tabakası hakkında bir şeylerin yanlış gittiği anlaşılmaya başlanmıştır. Ayrıca ozon yüksek derecede kararsız bir bileşendir. Bu yüzden hava da bulunan azot, hidrojen, klor ve brom gibi elementler oksijenlerden birini kolaylıkla koparabilir.
1980’lerde araştırmacılar, bahar aylarında Antarktika’da yıllık olarak bir ozon deliği oluştuğunu fark ettiler. Ancak o zamanlar kimse buna bir anlam veremedi. 1987 yılında hava araçları ile yapılan gözlemler ise insanlar tarafından üretilen kloroflorokarbonların ozon tabakasının delinmesi açısından önem teşkil ettiğini göstermiştir.
Ozon Tabakası Özellikleri Nelerdir?
Sizlere daha önce bu gaz tabakasının nasıl keşfedildiğini ve içeriğinin ne olduğunu anlattık. Şimdi de bu tabakanın özelliklerinden bahsedeceğiz. Öncelikle ozon tabakası hangi katmanda sorusuna yanıt vermek istiyoruz. Dünyayı çevreleyen bu gaz tabakası dünya yüzeyinden 15 ile 35 kilometre yüksekte bulunmakta. Bu yüzden herhangi bir gözlemsel akış aracı ile görünmemekte. Bu gaz katmanını görmek için özel gözlem araçlarına ihtiyaç duyulmakta.
Ayrıca daha önce bahsettiğimiz gibi yapılan keşif sırasında ozon tabakasının incelmesi belirlenmişti. Ancak burada daha fazla bilgi vermek gerekiyor. Çünkü bu tabaka mevsimsel değişimler geçiriyor. Yani mevsimlere göre inceliği azalıp artıyor. Bu gaz tabakası genellikle ağustos ayında ortaya çıkıyor. Kasım ayında ise iyileşiyor. Bu durumun nedeni ise sıcak havanın ozana verilen zararı önlemesi.
Son olarak ise ozon tabakası giderek büyümekte. Her ne kadar mevsimsel bir geçiş görünse de yıllık değişim biraz korkutucu. Çünkü yıllara göre yapılan gözlemler Antarktika üzerine yer alan ozon deliğinin giderek büyüdüğü gösterilmiştir. Bu yüzden bu durumda akıllara ozon tabakası delinirse ne olur sorusunu getirmekte.
Ozon Tabakası Neden Delinir?
Peki ama ozon tabakası niçin delinir? Ozon dediğimiz bileşik daha önce de söylediğimiz gibi yüzeye yakın olduğunda insan sağlığına zarar verir. Bu tür ozon, İngilizce’de smog adı verilen dumanlı sis olarak yüzeyde oluşur. Bu dumanlı sis ise, motorlu taşıtlar, enerji santralleri, rafineriler gibi kaynaklardan salınan azot oksit tarafından oluşur. Çünkü bu bileşik atmosferdeki moleküllerle çok kolay bir şekilde birleşebilir.
Görüldüğü gibi ozon tabakası insan kaynaklı olarak büyümektedir. Peki ama ozon solumak ne gibi problemlere yol açar? Öncelikle ozon solumak göğüs ağrısına, boğazın tahriş olmasına ve öksürüğe neden olur. Bu yüzden akciğerler için son derece zararlı bir gazdır. Bu durum, çocuklar, yaşlılar ya da akciğer rahatsızlığı olan kişiler için çok daha zararlıdır.
Aynı zamanda bu dumanlı sis, parklarda ve ormanlarda yer alan doğal yaşama da zarar verir. Bitki örtüsünü tahrip ederek yaşam alanlarını yok edebilir. Bu durum uzun vadede insanları ve hayvanları tehdit eder. Çünkü bilindiği gibi bitkiler ve hayvansal gıdalar bütün canlılar için temel beslenme çeşitleridir. Bu yüzden ozon tabakası delinmesi yıllar geçtikçe giderek daha da önemli bir sorun haline gelmektedir.
Ozon Tabakasının İncelmesi Nasıl Önlenir?
Bu yazımızda sizlere ozon ve ozon tabakası hakkında çeşitli bilgiler verdik. Bunların en önemlileri de böyle bir gaz tabakasının insan hayatı için çok önemli olmasıydı. Ayrıca bir de bu gaz tabakasının yıllar geçtikçe giderek daha fazla delinmesiydi. Peki ama insanlık olarak delinen bu koruyucu gaz tabakasını koruyabilir miyiz ya da bu durumu önlemek için neler yapabiliriz?
Öncelikle bu konuda yapmamız gereken ön önemli şey kimyasal gazların kullanımı azaltmak olmalı. Her gün kullandığımız parfüm ve deodorantlarda yer alan kloroflorokarbonları sonlandırmalıyız. Sonrasında yapılacak iş ise dünya üzerinde yer alan oksijen üreten bölgeleri canlı tutmaya çalışmak olmalı. Bu durum her ne kadar ormanların güvenliğini önemsettirse de okyanuslarda en az ormanlar kadar önemlidir.
Çünkü şu anda dünya üzerinde üretilen oksijenin büyük bir bölümü okyanuslarda yer alan algler tarafından üretilmektedir. Son olarak yapılacak en büyük şey ise araçlarımızdan ve fabrikalarımızdan yayılan kirliliği azaltmak olmalıdır. Eğer insanlık olarak temiz enerji ve temiz üretim metotları kullanırsak ozon tabakası ve geleceği hakkında endişe etmemize gerek kalmayacaktır. Buna ek olarak ise devamında küresel ısınmanın da etkilerini azaltabiliriz. Ancak bu, bir başka yazımızın konusu olarak kalsın.
Yorumlar