Metal yorulması
Uzun bir süredir dünya endüstrisinde bir çok farklı hareket ve zorlanma altında çalışan metal parçalar kullanılmaktadır. Kullanılacakları yerlere göre öncesinden bu parçaların mühendislik hesaplamaları, geometrik tasarımları, malzeme seçimi gibi çalışmaları yapılır. Fakat metallerde zamanla ortaya çıkan, ve normalde tasarımları gereği sahip olmaları gereken dayanımı gösterememelerine neden olan bir durum vardır. Yorulma!
Yorulma Nedir?
Metal parçaların kullanıldıkça normalde dayanabilecekleri yüklere karşı koyamayacak hale gelmelerine yorulma denir. Özellikle dinamik(değişken) yük,titreşim,darbe gibi zorlayıcı etkiler altında çalışan parçalar zamanla yorulmaya maruz kalırlar ve bu parçalar beklenmedik bir şekilde kırılabilir.
19.yüzyılın sonlarına doğru tren vagonu akslarında meydana gelen kırılmaları araştıran alman mühendis August Wöhler, metallerdeki bu yorulma durumunu ortaya çıkarmıştır.
Yorulmaya Karşı Ne Yapılabilir?
Metal yorulmasının keşfinden sonra yorulma süresini tespit etme,uzatma yönünde çalışmalar yapılmıştır. Farklı alaşımların kullanılmasının yanı sıra Wöhler Eğrisi kullanımı da yapılan önemli çalışmalar arasındadır.
Eğride de görüldüğü gibi, kopma gerilmesinin altında da olsa,parça bir gerilmeye belirli bir “N” tekrarınca maruz kaldığı zaman yorulmadan kaynaklı kopma gerçekleşmektedir. Eğrinin gittikçe belirli bir gerilme değerine yaklaşarak sonrasında düz devam etmesinden,bu gerilmenin altındaki gerilmelerde parçanın sonsuz tekrar sayısında zorlanmaya mukavemet gösterebileceği varsayılır ki bu bölgeye “sürekli mukavemet bölgesi” denir.
Yapılan deneysel çalışmalarla oluşturulan tablolar,eğriler,standartlar metal parçaların yorulma ömürlerinin hesaplanmasında çok büyük önem taşımaktadır.Bunun yanında,yorulmaya maruz kalmış parçanın tekrar eski haline getirilemeyeceği,ve yorulmanın hala günümüzde önemini koruyan bir konu olduğu gerçeği de unutulmamalıdır.
Yorumlar