Krom Nedir? Nerelerde Kullanılır?

Parlaklık ayarlarınızı boşuna kontrol etmeyin, farkındayım biraz gözümüz kamaştı, çünkü bugün element dünyasının en parlak elemanını inceleyeceğiz. Fransız bir kimyacı tarafından, 1797 yılında Sibirya’nın “muhtemelen” soğuk bir gününde bulunmuştur. Güzel şeyleri aramak için çok uzaklara gitmeye gerek yok, onlar hep burnumuzun ucundadır ama biz görmemekte, görsek de anlamamakta ısrar ederiz. Ne yazık ki krom da bundan nasibini almış bir arkadaşımız. İlk olarak mürekkep ve boyalar ile hayatımıza girdi. Bundandır ki ismi de Yunanca da renk anlamına gelen CHROMA’ dan gelir. Birazda, kromu bilimsel açıdan inceleyelim.  

Krom Nedir?

  • Sembol: Cr
  • Atomik numara: 24
  • Atom ağırlığı: 51,996
  • Sınıflandırma: Geçiş metali
  • Oda sıcaklığındaki faz: Katı
  • Yoğunluk: Cm3 başına 7,19 gram
  • Erime noktası: 1907°C, 3465 °F
  • Kaynama noktası: 2671°C, 4840°F

Metalik bir görünüme ve gümüşü andıran parlak bir yapıya sahiptir. Sert olmasına serttir ama kırılgan bir yapısı vardır. Sanayiye gelirsek, Metalurji sanayinde krom cevherinin en önemli kullanım alanı paslanmaz çelik yapımında kullanılan ferrokrom üretimidir. Dünya krom üretiminin yaklaşık yüzde 95’i ferrokrom üretiminde kullanılmaktadır. Ferrokrom, paslanmaz çelik metal ve silah sanayinin çok önemli bir maddesidir. Krom; çeliğe sertlik ile kırılma ve darbelere karşı direnç verir, aşınma ve oksitlenmeye karşı koruma sağlar. Kromun en sevdiği pazar ise %75 ile paslanmaz çeliktir. Dünyadaki kromun yaklaşık %75 i paslanmaz çelik olarak üretilir.  “Siz hiçbir sarrafın bağırdığını duydunuz mu?kıymetli malı olanlar bağırmaz” der üstat Necip Fazıl. Kalite kokan ve çoğu zaman doğru olarak kabul edebileceğimiz bu sözü bu seferlik es geçmemiz gerekiyor çünkü kromun, adeta ben buradayım diye bağıran parlak mı parlak bir rengi vardır ve bağıran eskicinin aksine de malları kıymetlidir. Kromun bu denli kıymetli olmasının nedeni ise ışığa maruz kalsa bile o parlak renklerinden kesinlikle taviz vermemesi ve solmamasıdır. Kromun diğer güzel bir yanı ise kaplama ile malzemelere dayanıklılık ve uzun ömür sunmasıdır. Peki gözünüzde arşa çıkardığım bu element nerelerde mi kullanılıyor? Şimdi ona geçelim…

Kullanım Alanları Nelerdir?

Kromu neden bu kadar sevdiğimi anlayacağınız yere geldik çünkü hayatım boyunca; her işten anlayan, girdiği her işten başarıyla çıkan insanlara her zaman sevgi dolu gözlerle bakmışımdır. Bu arada, ben kroma elementlerin İsviçre çakısı diyorum.

Neden mi?
  • Metalurji sanayisinde (paslanmaz çelik üretiminde)
  • Mutfak ve banyo metallerinde
  • Kimya sanayisinde
  • Refrakter (ateşe dayanıklı çeşitli malzemeler)
  • Otomotiv sanayisinde
  • Mermi, denizaltı, gemi, uçak, top ve silahlarla ilgili destek sistemlerinde
  • Yüksek verimli türbin motorlarının yapımında (kromun süper alaşımlar ile yüksek sıcaklıklara dayanım)
  • Boya hammaddesi yapımında (krom kimyasalları ile)
  • Metal kaplama, deri tabaklama, boya maddeleri (pigment), seramikler, parlatıcı gereçler, katalizör, boyalar, konserve kutulama (canning agents), su işleme, su temizleme (water treatment), sondaj çamuru

Dünyadaki Krom Rezervleri

Dünya toplam kromit kaynakları 7,6 milyar ton düzeyindedir. Bunun 3.6 milyar tonu rezerv sınıfındadır. Dünya krom kaynaklarının büyük bir bölümü stratiform yataklara aittir. Ekonomik olarak işletilebilen krom cevheri yatakları dünyada başlıca; Güney Afrika Cumhuriyeti, Kazakistan, Zimbabve, Finlandiya, Hindistan, Türkiye, İran, Filipinler, Küba, ve Brezilya’da bulunmaktadır.

Türkiye Krom Üretimi

Türkiye’de krom madenciliği 1850’li yıllarda başlamıştır. Bugüne kadar Türkiye dünya krom pazarlarında önemli bir paya sahiptir. Bazı yıllarda üretim bakımından ilk sırada yer almış, çoğu yıllarda 3. ile 6. sıralar arasında yerini korumuştur. Bugüne kadar Türkiye’de 47 milyon ton kadar krom cevheri ürettiği hesap edilmektedir.

Belki biraz romantik olacak ama kromsuz bir hayat düşünemiyorum. Böyle düşünmemin en önemli nedeni ise insan vücudunda bulunması. Nasıl yani vücudumuzda element mi taşıyoruz? Sorusunu sormuştum bir zamanlar. Sizin de soracağınızı düşünerek, evet taşıyoruz şeker metabolizmamızla bağlantılıdır ve genellikle besin takviyesi olarak reçetelenir. Yazının başında da dediğim gibi sanayideki en önemli görevi ise demir çelik sanayinde paslanma ve korozyon önleyici, mukavemet arttırıcı olarak kullanılan ferrokrom üretimidir. Dünyadaki kromun yaklaşık %75 i paslanmaz çelik olarak üretilir. Gün gelir krom, çelik ile ayrılmayı düşünse bile ben çeliğin kromu kolay kolay bırakacağını düşünmüyorum çünkü paslanmaz çeliği paslanmaz yapan tek element kromdur. Bu çıkar ilişkisi beni hiç şaşırtmadı. Maalesef elementleri de kendimize benzetmeye başladık bile. Krom, uzun bir süre daha bizlere eşlik edecek gibi duruyor. Krom ile daha parlak hayatlara…