Koltan, diğer adı kolumbit-tantalit olan niyobyum-tantal içeren doğal bir mineraldir. Az bulunan kolumbit ve tantal elementlerinin bir arada bulunduğu cevherdir ve bu iki elementin ilk hecelerini alarak oluşturulmuştur. Rengi kömür kadar koyu olmasa da ilk haliyle kömüre benzetilmektedir.
Koltan genellikle bir başına kullanılmamaktadır. Koltanın kullanılabilmesi için içerisinde barındırdığı niyobyum ve tantal elementlerini ayrıştırmak gerekmektedir. Niyobyum elementi genellikle sanayi için kullanılır ve elde etmek için koltandan ayrıştırmak dışında farklı yollar da vardır. Koltan özellikle içerisinde barındırdığı tantal elementi için çıkartılmaktadır.
Kolumbit
Koltan cevherinin içinde bulunan kolumbit minerali oksitler ve hidroksit mineraller arasında yer almaktadır. Kimyasal formülü (Fe, Mn, Mg)(Nb, Ta)2O6 şeklindedir ve Demir Manganez Magnezyum Niyobyum Tantalum Oksit şeklinde ifade edilmektedir. Kolumbit niyobyum bakımından oldukça zengindir ve güçlendirme işlemlerinde alaşım olarak kullanılır.
Fiziksel Karakteri
- Renk: Koyu siyah, metalik siyah ya da koyu kahverengi.
- Katılık oranı: 6
- Özgül ağırlık: Yaklaşık olarak 5.0 ile 5.3 arasındadır.
- Kristal sistem: Ortorombik. (2/m, 2/m, 2/m)
- Bağlantılı mineraller: Albit, spodümen, kassiterit, mikroklin, lepidolit, apatit, beril, mikrolit, turmalin ve ambargonittir.
Tantalit
Koltan cevheri içinde bulunan bir diğer mineral tantalit oksitler ve hidroksit mineraller arasında yer almaktadır. Kimyasal formülü (Fe, Mn)(Ta, Nb)2O6 şeklindedir ve Demir Manganez Tantalum Niyobyum Oksit şeklinde ifade edilmektedir. Sanayi alanında yaygın bir biçimde kullanılan gri, ağır ve zor bir metaldir.
Fiziksel Karakteri
- Renk: Koyu siyah, metalik siyah, koyu kahverengi ya da kırmızımsı kahverengi.
- Katılık oranı: 6 ile 6.5 arasındadır.
- Özgül ağırlık: Yaklaşık olarak 8.0 veya 8.0’dan biraz fazla
- Kristal sistem: Ortorombik. (2/m, 2/m, 2/m)
- Bağlantılı mineraller: Albit, spodümen, kassiterit, mikroklin, lepidolit, apatit, beril, mikrolit, turmalin ve ambargonittir.
Niyobyum
Koltan cevherinin içinde bulunan elementlerden biri de niyobyum elementidir. Niyobyumun kimyasal sembolü “Nb”dir. Atom numarası 41 olan Niyobyumun atom ağırlığı 92,9, yoğunluğu ise 8,57 gram/desimetreküptür. Erime noktası 2470 derece iken kaynama noktası 4927 derecedir. Periyodik element tablosunun 5-B grubunda yer almaktadır ve bir geçiş metalidir. Oda şartlarında metalik gri ve gümüş beyaz renkte bulunmaktadır. Kimyasal özellikleri bakımından tantal ile benzerlikler gösterir sırf bundan dolayı da beraber koltan cevherinin içinde bulunurlar. Saf hali yumuşak ve esnektir. Kırılgandır, dövülüp şekil verilebilir. Levha, tabaka ve folyo haline getirilen niyobyum, parlaklığını asla yitirmez. Cilalı ve sert bir metaldir. Görünümü çeliğe benzer ve parlaklığı arttırılırsa platini andırır. Yüksek sıcaklıklarda bile paslanmaya ve aşınmaya dirençlidir. Gaz emme kabiliyeti yüksektir. Kristal yapısı kübik merkezlidir.
Yüksek sıcaklıklarda oksijen, halojenler, karbon, azot, sülfür ve diğer metallerle reaksiyona girme eğilimindedir.
Oda sıcaklığında bir çok gazdan etkilenmez, asitlere ve suya karşı inerttir. Nitrik ve hidroflorik asit karışımlarında çözünür. Hava sıcaklığında 200 derecenin üzerinde oksitlenir. 400 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda yükseltgendir. Refrakter metaller arasında en düşük erime noktasına, yoğunluğa ve elastik modülüne; en yüksek termal genleşme katsayısına sahiptir. Yüzeyinde indirgeme derecesine bağlı olarak mavi ve kırmızı arasında değişen renklerde bir dizi renkli oksit tabakası vardır. Doğadan en zor bulunan elementler listesinde 13. sırada bulunan niyobyum, yer yüzünde 1 milyonda 17 oranında bulunmaktadır.
Koltan cevherinden ayrılan mineraller nerelerde kullanılır?
Koltan cevherinden ayrıştırılarak kullanılan mineraller başta akıllı cep telefonları olmak üzere laptop, tabletler, DVD oynatıcılar ve şarj edilebilir elektronik aletlerde kullanılmaktadır. Bu aletler bünyelerinde enerji depolamak için kondansatör yani diğer adıyla sığaç bulundururlar. Tantal kondansatörler için olmazsa olmazdır ve günden güne önemini arttıran şarj konusunda çok önemli yeri vardır. Akıllı telefon ve cihazların kullanımının yüksek hızlı artmasından dolayı koltanın ve haliyle de tantalın önemi her geçen gün artmaktadır.
Ayrıca koltan cevherinden ayrılan tantalit, erime noktasının çok yüksek olmasından dolayı nükleer reaktörlerde, türbin kanatlarında, kamera merceklerinde, roket parçalarında, laboratuvar ve ameliyat aletlerinde ve vakum fırını parçalarında kullanılmaktadırlar.
Ayrıca Tantalum-Niyobyum elementlerinin kullanım alanlarının ve özelliklerinin tanıtımının yapılması, üretim, madencilik, metal fabrikasyonu, kapasitör üretimi ve geri dönüşümleri hakkında Tantalum-Niyobyum Uluslararası Çalışma Merkezi adında 1973 yılında Belçika yasalarına göre bir kurum kurulmuştur.
Koltan nerelerde bulunur?
Dünyanın bilinen en büyük koltan rezervleri Kongo topraklarındadır. Diğer bilinen rezervler ise Nijerya, Güney Afrika, Etiyopya ve Uganda gibi Afrika ülkeleridir. Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin bölgede istikrarsızlığı ve çeşitli terör örgütleri ve hükümetler arası anlaşmazlıkların temel noktasında koltan madeni yer almaktadır. Küresel teknoloji firmalarının el altından desteklediği radikal gruplar iç istikrarsızlığa yol açmakta ve devlet çok uluslu şirketlerin topraklarındaki maden çıkarma isteklerine karşı gelememektedir.
Dünyada akıllı telefonların artması ve koltan madenine olan ihtiyacın hızla yükselmesi Kongo’da yerli iş gücünün sömürülmesine neden olmaktadır. Ayrıca işçilerin maden çıkarmaktan başka çaresi olmaması ve buna mecbur bırakılmaları çok zor şartlara göz yumulmasına yol açmaktadır. Bu teknoloji tüketimi çılgınlığının merkezi haline gelen koltanın ise milyonlarca Afrikalının ölüm nedeni olmasına sebep olmaktadır.
Yorumlar