Günlük yaşantımızda son sürat ileriye gitmek kulağa hoş gelse de ara ara küçük molalar vermek hayat serüvenimizi çok daha verimli bir hale getirir. Aynı şeyi otomobiller için de söylemek mümkün. Otomobillerde ki ara ara molaları da frenler sayesinde veriyoruz. Yazımızın konusu olan fren balatalarından önce biraz daha temelden başlayalım.
Frenler Nasıl Çalışır?
Nostalji sevdalı arkadaşlarımızın, kullandığı araçları bu işin dışında tutarak günümüz bütün modern araçlarında disk frenler kullanılır. Eski model arabalarda ise kampana fren sistemi ile karşılaşırız. Disk frenlerde, fren pedalına bastığınız anda sistemdeki hidrolik sıvının yeri değişir ve meydana gelen bu değişim sayesinde araç, disk üzerindeki sürtünme kuvvetinin etkisiyle yavaşlar. Yavaşlama tepkisi de tabi ki sizin fren pedalına uyguladığınız kuvvet ile doğru orantılı bir şekilde değişir. Fren mekanizmasının en verimli çalıştığı yer aracın ön tarafıdır. Disk frenler genel itibariyle aracın ön tarafında yer alırken günümüzde dört tekerlekte de disk frenler tercih edilmeye başlandı. Frenlerin nasıl çalıştığını ve genel itibariyle temel bir bilgi edindiğimize göre asıl konuya geçiş yapabiliriz.
Fren Balata Çeşitleri ve Aralarındaki Farklılıklar
Organik Fren Balatası
Tarih sayfalarını karıştırdığımız zaman, fren balatalarının ilk olarak asbest malzemesi ile üretildiğini görebiliriz. Bu malzemenin tercih edilmesinin nedeni: sıcağı absorbe etmesi ve fren balatalarında oluşan sürtünmelere karşı dayanıklı olması. Peki asbest malzemesi bu kadar verimli iken neden tarihin tozlu sayfalarında yerini aldı? Belli bir süre sonra bu malzemenin kanserojen olduğu anlaşıldı. Birebir temas halinde olmasak da araba kullanım esnasında havaya asbest gazı yayıyor ve bu şekilde sağlığımıza zarar veriyordu. Çözüm arayışına giren mühendisler farklı malzemeleri bir araya getirerek, yeni bir fren balatası üretmeye başladı. Buna da organik fren balatası dediler. Farklı malzemeler dedik te nedir bu farklı malzemeler? fiber, lastik, karbon bileşenleri, cam ve kevlar’dır. Organik fren balataları, ABD otomobil piyasasında %67 gibi bir oranla standart olarak geliyor. Türkiye için ise standart denilebilecek seviyeye ulaşması yakın zamanda zor gözüküyor. Türkiye’de, araba sektöründe pek yaygın kullanılmasa da bisiklet ve motosiklet disk fren sistemlerinde yaygın olarak kullanılıyor.
Organik Fren Balatalarının Tercih Edilme Nedenleri:
- Tam bir çevre dostudurlar.
- Günlük kullanım için uygundur.
- Fazla ses yapmazlar.
- Fren sisteminin aşınmasına fazla neden olmazlar.
Organik fren balataları, organik yapıları nedeniyle metal fren balatalarına kıyasla daha çabuk deforme olması, negatif taraf olarak değerlendirilir.
Seramik Fren Balatası
Yemeklerde bizlere yardımcı olan tabaklar ve süs malzemelerinde kullanılan seramiklerin aksine daha dayanıklı olması için daha yoğun bir karışım kullanılıyor. 80’li yıllarda kullanılmaya başlanılan seramik fren balataları, metal fren balataları kadar yaygın kullanılmamaktadır. Bunun en büyük sebebine birazdan değineceğim.
Seramik fren balatasının tercih edilme nedenleri:
- Seramik fren balatalarından sürtünme sesi duymanız için çok güçlü bir kulağa ihtiyacınız var. Aksi takdirde herhangi bir ses duymanız imkansız.
- Arkasında ne bir toz ne de bir artık bırakır. Bunu da seramik fren balatası ile organik fren balatasının karıştırılması ile ortaya çıkan malzeme yardımıyla yapar.
Seramik fren balatalarının bizlere sunduğu çok büyük avantajlara rağmen yüksek maliyetli olması ve alıcıya da yüksek fiyatlar ile ulaşması, seramik fren balatalarının diğer balatalara göre neden daha az kullanıldığını gözler önüne seriyor.
Metal fren balatası
İşte en yaygın olarak kullanılan fren balatası çeşidine geldik. Metal fren balataları, isminde metal geçse de tamamen metalden oluşmaz. Bu balatalar: bakır, çelik ve diğer kompozit alaşımların karışımıyla elde edilen malzemelerden yapılır.
Metal fren balatasının tercih edilme nedenleri:
- Sıcağa dayanma ve çok çabuk soğuma özellikleri bilinir.
- Zorlu şartlara dayanma yeteneği ise metal fren balatalarının en çok tercih edilmesini sağlayan özelliğidir.
Metal fren balatalarının bu olumlu yanları sayesinde otomobil yarışlarında her zaman aranan bir balata çeşidi olmasını sağladı.
Diğer bütün balatalarda da oluğu gibi metal fren balatalarının da onu aşağı çekecek bir özelliği var. Belli bir süre sonra fren kaliperi, fren diski ve fren balatasının sürtünme sesini duymaya ve tabiri caizse at kişnemesini andıran bir sesle karşı karşıya kalırız. Bu da günlük kullanımda konforu azaltacağından, bazı durumlarda metal fren balatasının, daha konforlu balata çeşitleriyle değişimine neden olur. Daha konforlu demişken akla ilk gelecek balata çeşidi, seramik fren balatasıdır tabi ki.
Sonuç
Bu balata iyi bu balata kötü diye bir şey söylememiz mümkün değil. Her bir balata farklı avantaj ve dezavantajlara sahip. Balataların sahip olduğu avantajları en iyi sergileyebilecek ve dezavantajları da çok göze batmayacak kullanım alanları seçmek çok önemlidir. Örnek verecek olursak, otomobil yarışlarında metal fren balatalarının yerine seramik kullanmaya kalkarsak, seramik fren balatasının sunmuş olduğu sessiz çalışma yetkinliğini çöpe atmış oluruz. Kısacası her şeyi yerinde ve zamanında kullanmak malzemelerden alacağımız verimi katbekat arttıracaktır.
Yorumlar