Günümüzde e-atıklar konusu son derece önemli hale gelmeye başlamıştır. Ancak konuya genel olarak baktığımızda atıklar ve çöpler hepimizin sorunudur. Sonuç olarak hepimiz, evlerimizde ve yaşadığımız çevrelerde çöp üretiyoruz. Ayrıca bunlar yanında bir de atık üretiyoruz. Dolayısıyla bu gibi genel başlıklar tüm insanların ilgilenmesi gereken konudur.
Peki nedir bu e-atıklar ona bakalım biraz da. E-atık dendiğinde aklımıza içerisinde en az 1 elektronik parça barındıran katı atıklar gelmelidir. Bu atıkların genel olarak kullanıcıları açısından bir değeri yoktur. Ayrıca bunlar muhtemelen hasar görmüş; kırık, bozuk veya tamir edilemez bir durumdadır. Bu gibi atıklar; katı elektronik atıklar olarak adlandırılır.
E-Atıklar Neleri Kapsar?
Elektronik atık dendiğinde insanların aklına genel de pil gibi şeyler gelmektedir. Ancak bu durum sadece bununla sınırlı değildir. Bu yüzden daha geniş düşünülmelidir. Bu atıklar arasında; büyük ve küçük ev aletleri, iletişim ve telekomünikasyon ekipmanları ve aydınlatma ekipmanları sayılabilir. Ayrıca matkap, testere gibi tamir aletleriyle pilli oyuncaklar ve tıbbı cihazlarda e-atıklar arasında sayılabilir.
Bu atıkların çoğunluğu tehlikeli ve toksin maddeler içermektedir. Bu durum kâğıt, cam, metal ve plastik atıklarda çok fazla görülmez. O yüzden e-atıklar biraz daha tehlikelidir. Bu maddelere uzun süre düşük dozlarda maruz kalmak bile insan sağlığına ciddi zararlar verir. Örnek olarak herhangi bir elektronik atıktan çevreye sızan 10 gram kurşun verilebilir. Bu ağırlıkta bir kurşun 25 bin ton toprağı ve 250 bin litre suyu kirletir.
Ayrıca bu durum tabi ki de 10 gram kurşunla kalmaz. O yüzden çok ciddi bir çevre kirliliği yaratılmaktadır. Dolayısıyla da insan sağlığı tehlike altına atılmıştır. Birleşmiş Milletler ’in hazırladığı rapora göre her yıl kişi başı 7,3 kilogram atık üretilmektedir. Ayrıca aynı rapora göre 2019 yılında toplamda 53,6 milyon ton e-atık üretilmiştir.
Atık Çeşitleri Nelerdir? Atıklar Nasıl Yeniden Değerlendirilebilir?
E-Atık Geri Dönüşümü Yapılıyor mu?
Birleşmiş Milletler’in hazırladıkları rapora göre yine 1 yılda oluşturulan e-atık geri dönüşümü oranı %17’lerdedir. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri dünya da en fazla e-atık üreten ülke konumundadır. Amerika’yı Çin takip etmektedir. Çin’i de Japonya takip etmektedir. Ancak listeye bakıldığında enteresan bir görüntü vardır.
Dünyada en çok elektronik atık üreten ülke ABD olsa bile kişi başına olan sayı çok fazla değildir. Enteresandır ki bu durum 28,3 kilogramla Norveç’i birinci yapmaktadır. Peki ABD’de kişi başına düşen elektronik atık sayısının bu kadar az olmasının sebebi nedir? Bu durum tabi ki de geri dönüşümle ilgilidir. Yani e-atıklar ABD gibi ülkelerde daha fazla geri dönüştürülmektedir.
Amerika’da 2012 yılında 1 milyon ton e-atık toplama merkezlerinde geri dönüştürülmüştür. Çin ise 2013 yılında 1,3 milyon ton e atığı geri dönüştürdüğünü açıklamıştır. Türkiye’de ise bu sayılar iş açıcı değildir. Türkiye yıllık 500 bin ton ile en çok atık üreten ülkeler arasında 17. Sıradadır. Ayrıca kişi başına düşen elektronik atık miktarı da 6,5’tir. Bu durum Norveç örneğinden de anlaşılacağı üzere refah seviyesiyle doğru orantılıdır.
Sıfır Atık İçin Neler Yapmalıyız?
Öncelikle çöpe attığımız şeylerin neler olduğunu anlamalıyız. Bu durumda e-atıklar ve diğer atıkların farkını iyice kavramak gerekir. Çünkü bu atıklar özellikle bilgisayar parçaları gibi aletlerde iç içe bulunmaktadır. Ancak bu durum hepsinin aynı anda aynı yere atılmasını gerektirmez. Bu yüzden öncelikle durumun farkına varmalıyız.
Ayrıca sadece elektronik atıklar değil diğer atıkları da önemsemeliyiz. Bu yüzden örnek olarak yaptığımız alışverişleri bilinçli hale getirmeliyiz. Buradan hareketle de az alışveriş yapmalıyız. Ürünleri toplu bir şekilde değil de ihtiyacımız doğrultusunda almalıyız. Eğer böyle yaparsak çöplere attığımız atık sayısında da bir düşü yaşanacaktır.
Son olarak bu noktada e-atık toplama merkezleri önem kazanmaktadır. Çünkü bu merkezler bizim yapamadığımız şeyleri çok iyi bir şekilde yapabilir. Ancak bu merkezlerin doğru çalışması için yine bizim belirli bir bilinç seviyesinde olmamız gerekmektedir. Bu durumda yine farkındalık ve eğitim sayesinde gerçekleşecektir.
E-Atıklar İçerisinde Bulunan Tehlikeli Maddeler Nelerdir?
Etrafımıza attığımız çöplerin ve atıkların içerisinde tehlikeli maddeler bulunmaktadır. Ancak bu durum e-atıklar için biraz daha önemlidir. Çünkü bu atıklarda; Kurşun, civa, berilyum ve brom gibi elementler bulunmaktadır. Özellikle kurşunun ne kadar zararlı olduğunu söylemiştik. Bu yüzden birazda diğer maddelerin zararlarına bakmakta fayda var.
Bu maddelerin çoğu bağışıklık sistemine zarar vermektedir. Bu durumdan dolayı da salgın hastalıkların yayılım riskleri artmaktadır. Özellikle dünya da Corona salgınının sonuna doğru yaklaşırken bu gibi maddelerden korunmak önemlidir. Ayrıca bu maddeler sinir ve üreme sistemine de çok ciddi zararlar vermektedir. Zaten civa ve berilyumun kanserojen bir madde olduğu da bilinmektedir.
Örnek olarak kurşun; monitörlerde bulunan ışın tüplerinde, akü ve pillerde bulunmaktadır. Bu ürünlerinde kullanım alanı çok yaygındır. Civa da kurşun gibi çok yaygın olan termometrelerde bulunmaktadır. Özellikle bebeği olan her ailede termometre olduğu için bu duruma dikkat edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla e-atıklar içerisinde bulunan zararlı maddeler basit ve yaygın maddelerin içerisinde yer almaktadır.
Çöp ile Atık Arasındaki Fark Nedir?
Hepimizin evlerinde ve iş yerlerinde çöp attığımızı söylemiştik. Ancak bunların ne kadar farkındayız son olarak bu konu ya da bakabiliriz. Özellikle insanlar e-atıklar ve çöpler arasında bir fark olduğunu bilmeden her şeyi aynı çöpe atmaktalar. Ancak bu durum bilinçli insanlarda tabi ki de bu şekilde değil.
Bu yüzden burada çöp ve elektronik atıkların genel olarak bir farkını ortaya koymamız gerekmektedir. Çöpler için en kısa olarak; eşyaların kullanımı sonrası arta kalan malzemeler olduklarını söyleyebiliriz. Ancak burada farklı bir durum daha bulunmaktadır. Çünkü e-atıklar çöplerden farklı olarak geri dönüştürüldüklerinde aynı şekli alabilmektelerdir. Ancak çöpler için bu durum geçerli değildir.
Her ne kadar çöpler de geri dönüştürülüyor olsalar da eski şekillerini alamazlar. Ancak onların geri dönüşümlerinin de yarar sağladığı pek çok alan bulunmaktadır. Fakat yine de geri dönüşümden yarar sağlama işlemi e-atıklar için daha ön planda diyebiliriz. Bütün bu sebepler yüzünden bizde farkındalığımızı arttırmalı ve atıklarımızı düzgün bir şekilde atmalıyız.
Yorumlar