Cıvata Nedir? Nasıl üretilir?

Çantadaki cıvataları getirsene, cümlesinden sonra takım çantasının başında çaresiz bir bekleyiş, bunların hangisi vida hangisi cıvata? gibi belirsizlikler ile birçoğumuz karşı karşıya kalmışızdır. Bu belirsizliği ortadan kaldırmak, cıvatanın ne olduğuna ve nasıl üretildiğine ilişkin yazılan yazımızı okumaya başlayalım…

Cıvata Nedir?

Cıvata ile vida arasındaki farkı anlatmadan önce cıvatanın tarihini ve cıvatanın ne olduğunu kısa bir şekilde inceleyelim.

  • Kelime kökü İtalyanca “Giaveta” sözcüğünden gelmektedir.
  • İlk olarak M. Ö. 1. Yüzyılda kullanılmıştır.
  • Antik çağlarda silindirin üzerine tel sarılarak lehimlenmiş ve ilk dişli bağlantılar kullanılmaya başlanmıştır.
  • M.Ö. 250 yıllarında Arşimet vidası su taşımada kullanılmıştır.
  • Avrupa’da 1400’lerde görülen cıvata, 1452-1519 yılları arasında Leonardo Da Vinci tarafından geliştirilmiştir.
  • İngiltere’de 1797 yılında, Henry Maudslay (1771-1831) Amerika’da David Wilkinson 1798’de cıvata patenti almışlardır.

Peki cıvata nedir? sorusuna gelelim. Cıvata, birbirine bağlanmak istenilen parçaların üzerine delikler açılıp, sıkıştırılan bir bağlantı elemanıdır. Genel olarak eksenel doğrultudaki çekme ve basma kuvvetleri ile zorlanırlar. Birbirlerine yoldaş olan cıvata ve somun genellikle beraber kullanılır. Somunun buradaki görevi ise cıvataların daha iyi bir şekilde sıkıştırılmasını sağlamaktır. Şimdi de cıvata çeşitlerini inceleyelim…

Cıvata Çeşitleri

Baş Biçimlerine Göre Cıvata Çeşitleri

  • Altı köşe başlı cıvatalar
  • Allen cıvatalar
  • Havşa başlı cıvatalar
  • Tornavida ağızlı cıvatalar
  • Yıldız tornavida ağızlı cıvatalar

Özel Amaçlı Cıvata Çeşitleri (ihtiyaç durumuna göre standart cıvatalardan farklı boyutlarda üretilir)

  • Halka başlı cıvatalar
  • Göz başlı cıvatalar
  • U cıvatalar
  • Flanşlı Cıvatalar

Gövde Biçimine Göre Cıvata Çeşitleri

  • Başsız cıvatalar (saplamalar)
  • Germe cıvatalar
  • Vidalı pimler
  • Sac vidalar
  • Akıllı vidalar
  • Ağaç vidaları
  • Esnek cıvatalar
  • Gövdesi toleranslı cıvatalar

Cıvata ve Vida Arasındaki Fark

Cıvata ve vida arasındaki en temel fark, cıvatanın delik delme kabiliyetinin olmaması, vidanın ise delik delme gibi bir misyonun olmasıdır. Genellikle cıvata da somon kullanılırken, vidada somon kullanılmaz ve son olarak cıvatanın boyut değerleri de vidalardan daha büyüktür.

Cıvata Nasıl Üretilir?

Cıvatalar birçok farklı malzemeden yapılabilir ama ben daha yaygın olan çelik cıvataların üretimine değinmek istiyorum.

Öncelikle bu süreci maddeler halinde bir liste şeklinde aktaracağım, daha sonrasında ise genel anlamda cıvatanın üretimine değineceğim…

  • Hammadde Hazırlanışı
  • Tel Çekme
  • Pressleme
  • Diş Açma
  • Isıl İşlem
  • Kaplama
  • Paketleme

Çelik cıvataların, isminden de anlaşılacağı gibi hammaddesi çeliklerdir. Hammadde çelikleri dış yüzeylerinde tahribatlarla beraber üreticiye gelmektedir. Bu yüzden birtakım işlemden geçer. Öncelikle asit banyosuna koyulur, burada yüzey temizlenmesi gerçekleşir. Daha sonrasında ise fosfat banyosuna geçilir, buradaki amaç ise sürtünme katsayısı düşürmek. Peki neden sürtünme katsayısını düşürüyoruz? Hem kalıplara zarar vermemek hem de dövme işleminin daha kolay gerçekleşmesini sağlamak amacıyla diyerek cevabı vermiş olalım.

Sonrasında ise tel çekme işlemine geçilir. Tel çekme işleminin amacı ise farklı boyutlarda gelen hammaddelerin çapını tasarımda belirlenen tel çapına ulaştırmaktır. Tel çekme işlemi sırasında, filmaşin malzemesi düzenli olarak sarılır ve kalıplara girip çıkarak yarı mamül haline dönüşür. Müşterinin istemiş olduğu boyutlara da bu aşamada ulaşılır. Bir sonraki aşama olan diş açmaya geçilir. Bu aşamada iki tane dişi olan diş açma makineleri devreye girer ve diş açma işlemi gerçekleştirilir. Diş açma aşamasından başarıyla geçen cıvatalar ısıl işleme maruz bırakılır. Isıl işlemde, cıvataların kafes yapısı değişime uğrar ve yağda soğutularak sertleştirilir. Serleştirme işleminde aşırıya gidildiği takdirde temperleme işlemine başvurulur. Burada ki amaç ise sertliği fazla olan cıvataların gevrekliğini azaltmaktır. Cıvata istenilen boyutlara ulaştıktan sonra kaplama işlemine geçilir. Kaplama çeşidi, cıvatanın hangi alanlarda kullanılacağına dair değişiklik gösterir. Bütün bu işlemler başarıyla geçildiğinde, istenilen miktarlarda paketleme işlemi gerçekleşir ve kullanıcıya ulaştırılır. 

Sonuç

Bu yazımda cıvatayla ilgili birçok bilgiden bahsettim, bu yazıyı yazmamdaki en önemli etken: cıvataların hayatımızda hacim olarak çok az yer kaplamasından dolayı hacmi küçük olanın önemi de küçüktür adı altında bir önyargıyla yaklaşmamız. Bu önyargıyı kırmak adına giriştiğim serüveni başarıyla tamamladığımı düşünüyorum. Ön yargıyla yaklaştığımız veya pek önemsemediğimizi düşündüğünüz malzemeleri bizimle aşağıda paylaşın ve bu malzemeleri de beraber inceleyelim…