Atık Çeşitleri Nelerdir? Atıklar Nasıl Yeniden Değerlendirilebilir?

Atık kavramı, günlük hayatta kullanım süresi dolan ve ortamdan uzaklaştırılması gereken maddeleri ifade etmektedir. İçerdiği malzemeye göre farklı atık çeşitleri kategorisine girebilen atıklar, çoğu zaman “çöp” kavramı ile de karıştırılmaktadır. Ancak aslında çöp ve atık malzemeler arasında önemli bir fark vardır.

Atıklar özelliklerine göre geri dönüştürülüp yeniden kullanılabilirken çöpler geri kazanımı mümkün olmadığı için hiçbir şekilde tekrar kullanılamazlar. Bu yönüyle atıklar, ülke ekonomisine katma değer sağlayabilmektedir. Dolayısıyla atıkları kesinlikle çöplerden ayrı ele almamız gerekmektedir.

Atıkların geri dönüştürülmesinin önemine istinaden geliştirilen ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayesinde yürütülen “Sıfır Atık Projesi”, israfın önlenerek kaynakların daha verimli kullanılması ve atıkların geri dönüştürülmesine yönelik önemli bir proje olarak karşımıza çıkmaktadır. Sıfır Atık Projesi ile ülke ekonomisine katkıda bulunma hedefi için atılan her adım, toplumumuz ve gelecek nesiller için de son derece faydalı olacaktır.

Atık Çeşitleri Nelerdir?

İçerdiği maddelerin ayrıştırılması ve daha sonra geri dönüşüm işlemleri ile yeniden kullanılabilir hale gelebilen atık çeşitleri hangileridir?

1. Ahşap Atık

Ağaçlardan elde edilen ahşap malzeme; kolay işlenebilme özelliğinden dolayı mobilya ve inşaat gibi sektörlerde sıklıkla tercih edilmektedir. Ahşaptan elde edilen çok sayıda ev eşyası, ambalaj ürünü ve yapı malzemesi bulunmaktadır.

Ancak malzemenin üretimi sırasında ortaya çıkan ihtiyaç fazlası ahşaplar ile kullanım ömrünü tamamlayan ahşap ürünler, ahşap atık olarak adlandırılmaktadır.

2. Atık Pil

Elektronik eşyalara gereken enerjiyi sağlamak üzere kullanılan pillerin depoladıkları enerji bir süre sonra bittiğinde piller de atık haline gelirler. Bunun yanı sıra henüz enerjisi bitmese dahi fiziksel hasara uğrayan piller de artık kullanılamayacak hale geldikleri için atık pil kategorisine girer.

3. Cam Atık

Camdan üretilen şişeler, kavanozlar, servis ürünleri ve diğer tüm cam ürünler, kullanım ömrünü tamamladıkları anda cam atık olarak adlandırılırlar. Cam atıklar, yaşanılan ortamdan doğru bir yöntemle uzaklaştırılmadığı takdirde kırılabilme özelliklerinden dolayı kesici, delici, yaralayıcı hale gelebilir ve canlılar için tehlikeli olabilirler.

4. Elektronik Atık

Günlük hayatı kolaylaştırmak için kullanılan her tür elektronik eşya, herhangi bir durum sonucunda kullanılamaz hale geldiğinde elektronik atığa dönüşür. Buzdolabı, cep telefonu, çay makinesi, fotokopi makinesi gibi elektronik cihazların tümü, bu başlık altında değerlendirilebilir.

5. Kağıt Atık

Odunların işlenmesi ile üretilen kağıt ve kartonlar, günlük hayatın en vazgeçilmez unsurlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna karşın bir süre sonra kullanılamayacak duruma gelen kağıt ve kartonlar, kağıt atık haline gelirler. Peçete, defter, kitap, koli gibi kağıt-karton ürünler, kullanım ömrünü tamamladıkları zaman kağıt atık olarak adlandırılırlar.

6. Kompozit Atık

Kağıt ve plastik karışımından üretilen kompozit malzemeler, genellikle ürünleri ambalajlamak için kullanılır. Buna göre örneğin meyve suyu ve süt ambalajları için kompozit malzemelerden yararlanıldığını söyleyebiliriz. Ancak bu malzemeler de kullanım ömrünü tamamladığında kompozit atık haline gelirler.

7. Metal Atık

Metalik madenlerden elde edilen metaller; çoğunlukla demir, çelik, altın, gümüş gibi ürünlerin üretiminde kullanılmaktadır. Bir süre sonra ömrünü tamamladığı için hurda haline gelen metaller ise artık metal atık olarak adlandırılır.

8. Organik Atık

Sebze, meyve, ot, çim, yumurta kabuğu, yeşil yapraklar, dökülmüş yapraklar, saman ve çamur gibi atıklar da organik atık olarak anılmaktadır. Genellikle evsel atıklar sınıfında değerlendirilse de organik atıklar ziraat atıkları olarak da karşımıza çıkabilmektedir.

9. Plastik Atık

Plastik, genellikle petrolden elde edilen malzemelerin petrokimya tesislerinde işlenmesi ile ürün haline gelmektedir. Kullanım alanı bir hayli fazla olan plastik, ambalajlamadan mutfak eşyasına, borulardan oyuncaklara kadar birçok farklı ürünün üretiminde ana malzeme olarak değerlendirilir. Ancak plastik malzemeden üretilen ürünler de kullanılamayacak duruma geldiklerinde plastik atık adını alırlar.

Atık Çeşitleri Doğada Ne Kadar Sürede Ayrışırlar?

Başta da belirttiğimiz gibi atıklar çoğu zaman çöp olarak görüldüğü için geri kazanılmaya çalışılmadan çöplerle birlikte ortamdan uzaklaştırılıyor. Ancak atıkların doğada çözünmesi kimi zaman yüzlerce, hatta binlerce yıl sürebiliyor.

Örneğin plastik bir bardağın doğada yok olma süresi ortalama beş yüz yılı alabiliyor. Bir su borusu için ise bu sürenin ortalama bin yıl olduğu biliniyor. Tahta parçaları 15 yıl gibi bir sürede doğada ayrışabilirken kağıttan üretilmiş bir gazetenin doğada çürümesi 3 ay sürebiliyor.

Diğer yandan bir pil üç yüz yılda, metal içecek kutuları on yılda, pet şişeler dört yüz yılda doğada yok olurken cam şişelerin ayrışma süresi ise ortalama dört bin yıl sürüyor. Tüm bu atıkların çözünme süreleri içinde doğayı kirletmekte ve çevremizin görüntüsünü bozmakta olduğu da göz önünde bulundurulduğunda Emine Erdoğan’ın himayesinde hayata geçirilen Sıfır Atık Projesi’nin önemi de bir kez daha ortaya çıkıyor.

Bizler atıkları birer çöp değil, geri dönüştürülüp yeniden kullanılabilecek birer malzeme olarak gördüğümüz zaman ise doğamızı korumaya yardımcı olurken ekonomik açıdan da dikkate değer kazanımlar elde etme fırsatı bulabileceğiz. Siz de bu konuda bizi destekliyor ve geri dönüşüm için elinizden neler gelebileceğinizi öğrenmek istiyorsanız, bir sonraki başlıkta detayları bulabilirsiniz.

Atık Çeşitlerinin Geri Kazanımı İçin Neler Yapılabilir?

Atık malzemelerin yeniden kazanılması uygulamasının en çarpıcı örneklerinden biri olarak karşımıza çıkan ve toplumda bu konuda farkındalığın artırılmasına yönelik düzenlenen “Atıktan Sanata” sergisinde hatırlarsanız sanatçıların atıkları kullanılarak yaptığı sanat eserleri sergilenmişti.

Emine Erdoğan’ın himayesinde yürütülen Sıfır Atık Projesi kapsamında gerçekleştirilen ve Dünya Çevre Günü’nün kutlandığı etkinlikte sergilenen sanat eserleri, hurda metalden ve ölmüş sedir ağaçlarından yapılmıştı. Diğer yandan sergide çocuklarla birlikte organik atıklardan elde edilen kompost gübreler kullanılarak çocuklarla bitki dikimi gerçekleştirilmişti.

Atık malzemelerin geri dönüştürülerek yeniden kullanıma kazandırılması konusunda önemli bir etki yaratan proje dahilinde kamu kurumları dahil birçok kurum ve birey, sıfır atık uygulamasına geçmişti. Bu noktada sıfır atık esaslarına göre bizler neler yapabiliriz?

Öncelikle herkesin kolaylıkla ulaşabileceği noktalara, farklı atık türleri için atık kutuları yerleştirerek atıkların çeşitlerine göre ayrılarak atılmasını sağlayabiliriz. Bu kutular da tamamen dolduktan sonra en yakın geri dönüşüm kumbarasına boşaltılarak geri dönüşüme katkıda bulunabiliriz. Ancak bu noktada her bir atık türünü, ilgili geri dönüşüm kumbarasına boşaltmak gerektiğini belirtmemizde fayda var.

Örneğin cam atıkları, atık cam kumbaralarına ve metal atıkları da atık metal kumbaralarına atmak gerekiyor. Ayrıca bu konuda sosyal çevrenizdeki kişileri bilinçlendirmeye çalışarak da atıkların geri dönüşümüne katkıda bulunabilirsiniz. Unutmayın ki atıkların geri kazanımı konusunda birey olarak sorumluluk almak; doğamızın, ülkemizin ve gelecek nesillerin korunması adına çok şeyi değiştirebilir!

Tüm bunlara ek olarak; kurum veya kuruluş olarak Sıfır Atık Projesi’ne dahil olmak için ise buraya tıklayarak Sıfır Atık Sistemi’nin kurulumu hakkında bilgi edinebilirsiniz.