Dişlilerde Profil Kaydırma

admin-ajax

Düz alın dişli çarklarda, 17 diş sayısının altına inmek diş dibinin kesilmesine ve böylece mukavemetinin düşmesine neden olur. 17 dişin altında bir diş sayısına sahip dişli çark üretilmek istenildiğinde ise dişli çarka profil kaydırma uygulanması gerekmektedir. Bu yazımızda Türkiye’de “Tashih” olarak da ifade edilen profil kaydırma (profile correction) işlemini inceleyeceğiz.

20121228161828593K

Standarda uygun olan dişli çarklarda teoride sınır dişli sayısı 17 olarak hesaplanmaktadır. Bu sayının altına inildiğinde dişlerde bozukluklar meydana gelmektedir. Pratikte ise uygun üretim yöntemleriyle sınır dişli sayısı 14’e kadar düşürülmüştür. Peki ya bu değerden daha az sayıda dişe sahip bir dişli çarka ihtiyacımız olduğunda ne yapacağız? Mühendislikte her bir süreç, bazı sınırlamalara takılmakta ve bu nedenle bazen istenilen hedefe tam anlamıyla ulaşılamamaktadır. Ancak iyi bir mühendis, bu sınırlamalara takılmadan farklı çözümler bularak istenilen hedefe daha da yaklaşabilir.

Sınır diş sayısından daha az dişliye sahip dişli çark üretimi için belirli yöntemler mevcuttur. Bunlar; dişli üretimi sırasında baş yüksekliği kısaltılmış takım kullanma, kavrama açısını büyütme ve profil kaydırmadır. Baş yüksekliği kısaltılmış takımın pahalı ve kavrama açısını büyütmekte standartlara aykırı olduğundan en pratik ve hesaplı yöntem profil kaydırmadır.

Profil kaydırma, dişli çark üretiminde kullanılan referans kremayer bıçağının belirli bir miktar geriye çekilmesidir. Böylece sınır dişin altına inildiğinde meydana gelen diş dibi kesilmesi meydana gelmeyecek ve diş daha mukavemetli olacaktır. Bu işlem pozitif profil kaydırma olarak adlandırılmaktadır. Pozitif profil kaydırmada diş başı daha keskin hale gelir, dişliler arasındaki boşluk ise azalır ve başlangıç haline göre daha mukavim olur. Eksenler arası mesafe arttırılmak istenen bir mekanizmada pozitif profil kaydırma uygulanmalıdır.

Bilindiği üzere bir dişli çark, mekanizmada tek başına hiçbir anlam ifade etmemektedir. Dişli çarkın görevini yerine getirebilmesi için mutlaka hareketini ileteceği uyumlu bir dişliyle temas halinde bulunmalıdır. Profil kaydırma uygulanmış bir dişli normal bir dişli gibi başka mekanizmalarda değiştirilebilir olarak kullanılamaz. Bu dişliler sadece kendisi gibi profil kaydırma işlemine maruz dişliler ile uyumlu çalışabilir. Pozitif profil kayma işlemine tabi tutulmuş bir pinyon dişlinin, hareketini diğer dişliye düzgün bir şekilde aktarabilmesi için karşı dişliye de profil kaydırma uygulanmalıdır.

Pozitif profil kaydırma haricinde dişlilere negatif profil kaydırmada uygulanabilir. Dişliye şekil verecek olan kremayer bıçak bu sefer ileriye yani dişli merkezine doğru kaydırılır. Böylece dişliler arasındaki oyuk artar ve diş başı ise daha düz hale gelir. Dişli eksenleri arasındaki mesafe azaltılmak istenildiğinde negatif profil kaydırma uygulanmalıdır.

Profil kaydırma formül olarak gösteriminde “x”olarak gösterilir ve birimsiz bir ifadedir. Bu ifadeyi üretimde anlamlı kılmak için ise modül ile çarpılarak ifade edilir.  Bir dişliye uygulanacak profil kaydırma o dişlide istenilen özelliklere göre değişkenlik gösterir. Seçilecek uygun işlem dişli çarktan beklenenlere göre seçilip optimum olanı bulunmalıdır.